Tổng thống Donald Trump bất ngờ chuyển từ ca ngợi sang chỉ trích Tổng thống Nga Vladimir Putin, mở ra cơ hội mới cho Ukraine nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ đối đầu hạt nhân giữa hai cường quốc.
Trong một bài phân tích dài của Stephen Collinson (CNN) ngày 11/7, Tổng thống Donald Trump được cho là đã thay đổi đáng kể lập trường với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Sau thời gian dài công khai ca ngợi và tìm cách “làm thân”, Trump nay đã công khai chỉ trích Putin là kẻ “giả tạo” và cho rằng ông “đã chịu đủ những trò vớ vẩn từ Putin”.
“Ông ấy luôn tỏ ra thân thiện, nhưng hóa ra chỉ là vô nghĩa”, Trump phát biểu tuần này.
Động thái này đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận chính sách đối ngoại của Trump – người vốn xem việc xây dựng quan hệ cá nhân với các lãnh đạo như Putin hay Tập Cận Bình là phương thức đặc trưng trong “đàm phán địa chính trị”.
Ukraine được hưởng lợi – nhưng chưa chắc dài lâu
Trump hiện đang tìm cách thể hiện lập trường cứng rắn hơn với Nga. Ông tuyên bố đã đạt được thỏa thuận với NATO để chuyển giao hệ thống tên lửa phòng không Patriot cho Ukraine, nhưng thông tin chi tiết vẫn chưa rõ ràng. Quan điểm mới này giúp Ukraine kỳ vọng có thêm viện trợ, đặc biệt trong bối cảnh Kyiv đang phải hứng chịu các cuộc không kích không ngừng bằng drone từ Nga.
Tuy nhiên, giới phân tích khuyến cáo không nên kỳ vọng quá nhiều. Trump nổi tiếng là người theo chủ nghĩa “giao dịch” – nếu ông không đạt được “thỏa thuận lớn” giúp bản thân ghi điểm chính trị hoặc củng cố hình ảnh người hòa giải toàn cầu, thì khả năng ông quay lại lập trường mềm mỏng với Nga vẫn có thể xảy ra.
“Trump có vẻ đã hiểu rằng muốn đạt được thỏa thuận thì cần gây áp lực mạnh hơn lên Nga”, chuyên gia Charles Kupchan (Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ) nhận định.
Putin có bao giờ thật sự muốn hòa đàm?
Một trong những câu hỏi lớn là: Putin có thực sự muốn đàm phán hòa bình?
Theo phân tích của CNN, có thể chính Trump và đội ngũ của ông đã sai lầm chiến lược khi cho rằng có thể thuyết phục được Putin “làm ăn”. Putin nhiều khả năng coi cuộc chiến là cuộc đấu tranh sinh tồn chính trị của mình – không chỉ về lãnh thổ mà còn về lịch sử, bản sắc và vị thế quốc tế của Nga. Việc nhượng bộ có thể làm lung lay vị trí quyền lực của ông ở Điện Kremlin.
Điều đáng lo ngại là, dù Trump đã quay lưng với Putin, chưa rõ ông có sẵn sàng dùng biện pháp cứng rắn thực sự hay không, hay chỉ đơn thuần đang tức giận vì “bị từ chối thỏa thuận” – điều có thể ảnh hưởng đến ảo tưởng về mình như một nhà hòa giải đẳng cấp toàn cầu, thậm chí một ứng viên Nobel Hòa bình.
Nguy cơ leo thang căng thẳng Mỹ – Nga
Nếu Trump tiếp tục con đường đối đầu với Nga, giới phân tích cảnh báo nguy cơ xảy ra chuỗi leo thang trả đũa, đặc biệt trong bối cảnh cả hai bên đều có vũ khí hạt nhân và có nhu cầu bảo vệ thể diện cá nhân.
Dù Trump chưa có dấu hiệu muốn chạm trán trực tiếp với Putin, nhưng lịch sử cho thấy ông thường bất ngờ thay đổi lập trường – một phần để chiều lòng các phe nhóm MAGA thân Nga trong nội bộ đảng Cộng hòa, phần khác vì lợi ích chiến lược với Trung Quốc đang gia tăng.
“Không có gì trong hành vi của Putin cho thấy ông ta muốn đối đầu trực tiếp với Mỹ, nhưng việc ông ta liên tục rung chuông hạt nhân cho thấy nguy cơ hiện hữu nếu căng thẳng tiếp tục leo thang”, phân tích từ CNN nhận định.
Khả năng Trump quay lại cách tiếp cận mềm mỏng vẫn hiện hữu
Trump từng tuyên bố “xây dựng quan hệ với Nga là điều tốt” và xem Ukraine là rào cản trong quan hệ này. Một số nhà phân tích cho rằng nếu cảm thấy không đạt được kết quả ở Ukraine, ông có thể quay lại chiến lược cũ: tách biệt chiến tranh khỏi quan hệ kinh tế và chính trị Mỹ – Nga, từ đó cho phép Nga tiếp tục chiến tranh trong im lặng.
Cuộc gặp gần đây giữa Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tại Malaysia cho thấy cánh cửa đối thoại vẫn mở. Tuy nhiên, chưa rõ liệu đây là nỗ lực thật sự từ phía Nga, hay chỉ là “chiêu kéo dài thời gian” quen thuộc nhằm đánh lạc hướng trong khi tiếp tục tiến công quân sự.
Lời cảnh tỉnh muộn từ Trump
Dù thay đổi của Trump được nhiều người hoan nghênh, giới chuyên gia cho rằng điều đáng nói không phải là sự “thức tỉnh”, mà là ông đã mất quá nhiều thời gian để nhận ra bản chất thực sự của Putin – điều mà các đời tổng thống Mỹ trước đây từng cảnh báo.
Nếu điều gì đó có thể rút ra từ bước ngoặt này, thì đó là: sự nhầm lẫn về bản chất một nhà lãnh đạo độc tài có thể kéo theo những hệ lụy to lớn trong chính sách quốc tế – từ Ukraine, châu Âu, đến an ninh toàn cầu. Và trong trò chơi quyền lực giữa hai “alpha” mang vũ khí hạt nhân, cái giá phải trả có thể không chỉ là danh tiếng, mà là sinh mạng của hàng triệu người.
