Mỹ áp thuế chống bán phá giá sơ bộ hơn 35% với 23 doanh nghiệp tôm Việt Nam trong kỳ rà soát POR19, gây lo ngại về nguy cơ đứt gãy chuỗi phục hồi ngành.
Trong diễn biến căng thẳng giữa các chính sách thương mại Mỹ và hoạt động xuất khẩu nông thủy sản Việt Nam, ngành tôm đang bước vào giai đoạn đầy áp lực khi Bộ Thương mại Mỹ (DOC) vừa công bố kết quả sơ bộ của kỳ rà soát thuế chống bán phá giá (CBPG) lần thứ 19 (POR19). Theo đó, 23 doanh nghiệp tôm Việt Nam, bao gồm cả STAPIMEX – đơn vị có sản lượng xuất khẩu lớn – bị áp mức thuế sơ bộ lên đến 35,29%, một con số cao chưa từng có trong lịch sử 19 năm Việt Nam tham gia các kỳ rà soát thuế với Mỹ.
Cụ thể, DOC xác định Công ty Thông Thuận không có hành vi bán phá giá và áp mức thuế 0%, trong khi STAPIMEX – một trong hai bị đơn bắt buộc – lại bị áp mức thuế “sốc” hơn 35%. Đáng chú ý, mức thuế này không chỉ áp dụng cho riêng STAPIMEX mà còn được mở rộng cho 22 doanh nghiệp khác đủ điều kiện hưởng thuế suất riêng biệt. Thay vì sử dụng phương pháp tính trung bình gia quyền như thông lệ, lần này DOC lại áp dụng cách tính khác, làm dấy lên nghi ngại về sự thiếu công bằng trong phương pháp đánh giá.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã lập tức lên tiếng bày tỏ “quan ngại sâu sắc”, cho rằng có khả năng xảy ra sai sót kỹ thuật từ phía DOC. Trích dẫn từ kỳ POR12 trước đây, VASEP nhấn mạnh từng có tiền lệ Mỹ tính sai dẫn đến mức thuế bất hợp lý cho doanh nghiệp Việt. “STAPIMEX đã nộp dữ liệu minh bạch và đầy đủ. Chúng tôi tin rằng DOC cần rà soát lại để đảm bảo kết quả công bằng,” đại diện VASEP nhấn mạnh.
Dù mức thuế sơ bộ hiện chưa có hiệu lực ngay và còn phải chờ kết quả cuối cùng dự kiến công bố vào tháng 12/2025, nhưng tác động tâm lý đã nhanh chóng lan rộng trong chuỗi cung ứng. Từ sau ngày 20/5 – thời điểm nhiều doanh nghiệp đẩy mạnh giao hàng nhằm tránh bị áp thuế – thị trường Mỹ bắt đầu chững lại. Đơn hàng bị trì hoãn, chi phí logistics tăng cao, trong khi giá nguyên liệu tôm trong nước trở nên biến động, tạo sức ép lên người nuôi.
Mỹ từ lâu là thị trường chiến lược của ngành tôm Việt Nam, không chỉ bởi kim ngạch xuất khẩu mà còn vì tầm ảnh hưởng trong định hình tiêu chuẩn chất lượng toàn cầu. Tuy nhiên, với mức thuế tạm thời 10% được áp dụng từ tháng 4/2025 bởi chính quyền Trump và chính sách bảo hộ thương mại ngày càng siết chặt, rủi ro đối với hàng hóa Việt Nam đang gia tăng đáng kể.
Đặc biệt, giai đoạn “nín thở” chờ kết quả chính thức kéo dài đến ngày 9/7 sẽ là phép thử lớn cho khả năng ứng phó chính sách và sức bền của chuỗi giá trị ngành tôm. Nếu thuế suất cao không được điều chỉnh, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu, lợi nhuận và thị phần của các doanh nghiệp bị áp thuế, mà còn đe dọa làm đứt gãy nỗ lực phục hồi sau dịch COVID-19, giảm động lực đầu tư vùng nuôi và kéo dài thời gian ngành tôm đạt lại mức tăng trưởng bền vững.
Trong khi đó, thị trường Trung Quốc và Hong Kong đang nổi lên như điểm sáng thay thế. Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu tôm sang hai thị trường này đạt 389 triệu USD, tăng tới 103%, chiếm gần 30% tổng kim ngạch toàn ngành. Tuy nhiên, xét về tính ổn định, yêu cầu chất lượng và tiềm năng dài hạn, thị trường Mỹ vẫn là trọng tâm chiến lược mà ngành tôm Việt Nam khó có thể thay thế.
Trong bối cảnh đầy biến động này, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ hơn để xây dựng hồ sơ pháp lý vững chắc, đối thoại với phía Mỹ và bảo vệ lợi ích chính đáng của ngành tôm – ngành hàng nông sản chủ lực, tạo sinh kế cho hàng triệu lao động tại các vùng nuôi trồng trọng điểm như Đồng bằng sông Cửu Long.
