Bộ Công an đề xuất loại bỏ hình phạt tử hình đối với tội tham ô, nhận hối lộ và sản xuất thuốc giả, nhấn mạnh yếu tố nhân đạo và phù hợp xu thế pháp lý toàn cầu.
Tại phiên thảo luận sáng 27-5 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, Bộ Công an đã chính thức trình bày các luận điểm nhằm đề xuất bãi bỏ hình phạt tử hình đối với ba nhóm tội gồm: tham ô tài sản, nhận hối lộ và sản xuất – buôn bán thuốc giả.
Theo nội dung báo cáo giải trình, đề xuất này được đặt trong bối cảnh xu hướng pháp lý quốc tế đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng hạn chế, tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình. Trong tổng số 18 tội danh đang áp dụng khung hình phạt tử hình tại Việt Nam, Chính phủ đề xuất loại bỏ án tử đối với 8 tội, chiếm 44,4%, với định hướng thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án.
Vì sao đề xuất bỏ tử hình với tội sản xuất thuốc giả?
Theo Bộ Công an, phần lớn các vụ án liên quan đến sản xuất hoặc buôn bán thuốc giả đều rơi vào trường hợp làm giả nhãn mác, sản xuất thuốc không đạt chất lượng hoặc không có tác dụng điều trị, chứ không trực tiếp gây tử vong cho nạn nhân. Việc xác định hậu quả chết người trong những trường hợp này là cực kỳ khó khăn về mặt pháp lý, dẫn đến việc gần như không có án tử nào từng được tuyên cho loại tội danh này.
Bên cạnh đó, cơ chế bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực dược phẩm vẫn còn nhiều lỗ hổng, khiến hành vi vi phạm dễ dàng phát sinh trong thực tế. Chính vì vậy, thay vì áp dụng hình phạt tử hình nhằm mục đích răn đe, các biện pháp tăng cường quản lý chất lượng, kiểm soát lưu hành dược phẩm và minh bạch nguồn gốc thuốc sẽ mang lại hiệu quả phòng ngừa cao hơn.
Bộ cũng lưu ý rằng nếu hành vi sản xuất thuốc giả có sử dụng độc tố hoặc gây chết người, thì vẫn có thể xử lý theo khung tội danh giết người – vốn vẫn giữ nguyên hình phạt tử hình.
4 lý do đề xuất bỏ tử hình với tội tham ô và nhận hối lộ
Với nhóm tội phạm tham nhũng, Bộ Công an đưa ra bốn lập luận chính nhằm biện minh cho việc bãi bỏ hình phạt cao nhất:
- Xu thế toàn cầu: Hầu hết các quốc gia trên thế giới không còn áp dụng tử hình đối với tội danh này, hoặc đang tiến hành cải cách theo hướng loại bỏ.
- Hợp tác tư pháp quốc tế: Một số quốc gia từ chối hỗ trợ Việt Nam trong điều tra, dẫn độ hay tương trợ tư pháp vì quan ngại việc đối tượng bị dẫn độ có thể phải đối mặt với án tử, đi ngược lại cam kết quốc tế về nhân quyền.
- Không phải tội ác xâm phạm tính mạng: Tham ô và nhận hối lộ không trực tiếp gây tổn hại đến tính mạng con người hay an ninh quốc gia, nên không nhất thiết phải áp dụng hình phạt cao nhất.
- Bảo đảm răn đe bằng án tù chung thân: Tù chung thân không xét giảm án vẫn là hình thức nghiêm khắc, tước bỏ tự do vĩnh viễn, đồng thời mở ra cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng thông qua quy định người bị kết án có thể được giảm án nếu nộp lại ít nhất 75% giá trị tài sản đã chiếm đoạt.
Xu thế và bối cảnh quốc tế
Theo báo cáo dẫn chứng, đến nay đã có 104 quốc gia trên thế giới chính thức xóa bỏ hình phạt tử hình, 28 quốc gia dù còn quy định trên pháp luật nhưng không còn thi hành, và 8 quốc gia chỉ giữ lại trong các trường hợp đặc biệt như tội ác chiến tranh. Việt Nam nằm trong số 55 quốc gia vẫn duy trì và áp dụng hình phạt tử hình.
Tuy nhiên, Bộ Công an cũng khẳng định: trong bối cảnh chính trị, xã hội hiện nay, việc xóa bỏ hoàn toàn án tử hình tại Việt Nam là chưa phù hợp. Do đó, lộ trình hợp lý là tiếp tục thu hẹp phạm vi áp dụng và thi hành một cách chọn lọc, thay vì duy trì rộng rãi như hiện nay.
Việc thay thế bằng án tù chung thân không giảm án, đồng thời áp dụng các chính sách thu hồi tài sản hiệu quả, được cho là giải pháp cân bằng giữa yếu tố răn đe, nhân đạo và phù hợp với chuẩn mực pháp lý quốc tế hiện đại.
