Tại hội nghị thượng đỉnh ở Brazil, các lãnh đạo BRICS đồng loạt lên án chính sách thuế quan do Mỹ áp đặt, đồng thời bày tỏ lo ngại sâu sắc về tình hình Gaza và các cuộc tấn công vào Iran, nhưng khéo léo tránh nêu tên Tổng thống Donald Trump.
Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 17 khai mạc tại Rio de Janeiro (Brazil) trong hai ngày 6–7/7/2025 đã thu hút sự chú ý toàn cầu, không chỉ bởi tính chất quy tụ các nền kinh tế đang phát triển, mà còn bởi lập trường cứng rắn của khối trước các chính sách thương mại và quân sự mang tính đơn phương. Trong tuyên bố chung, BRICS lên án mạnh mẽ việc gia tăng thuế quan và các hành động quân sự tại Trung Đông, nhưng không đề cập trực tiếp đến Tổng thống Mỹ Donald Trump – người đang là trung tâm của các tranh cãi quốc tế về chủ nghĩa bảo hộ.
Mặc dù tránh nêu đích danh, tuyên bố của BRICS nhấn mạnh sự “quan ngại sâu sắc” về các hàng rào thuế quan đi ngược lại nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), gây rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu và đe dọa thương mại quốc tế. Đáp lại, ông Trump tuyên bố trên mạng xã hội rằng bất kỳ quốc gia nào theo đuổi “chính sách chống Mỹ của BRICS” sẽ phải đối mặt với mức thuế bổ sung 10%.
Bên cạnh vấn đề kinh tế, khối BRICS cũng bày tỏ thái độ kiên quyết về các vấn đề an ninh và nhân đạo. Tuyên bố phản đối các cuộc tấn công nhằm vào Iran – được cho là do Mỹ và Israel thực hiện – và kêu gọi cộng đồng quốc tế thừa nhận trách nhiệm nhân đạo tại Gaza. Nhóm đồng thời nhấn mạnh giải pháp hai nhà nước là con đường duy nhất để giải quyết xung đột Israel – Palestine, bất chấp sự dè dặt từ Iran.
Ngoài ra, hội nghị lần này còn chứng kiến sự thiếu vắng của hai nhân vật quan trọng: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông Putin chỉ tham dự qua video do vẫn đối mặt với lệnh truy nã quốc tế liên quan đến chiến sự tại Ukraine. Đáng chú ý, bản tuyên bố dài 31 trang chỉ nhắc đến Ukraine đúng một lần và hoàn toàn miễn trừ Nga khỏi chỉ trích, trái lại lên án mạnh mẽ các đợt tấn công của Ukraine vào lãnh thổ Nga.
Theo các chuyên gia, việc tránh đề cập trực tiếp đến những thành viên chủ chốt như Nga, cùng sự miễn cưỡng chỉ trích các hành động bị cho là vi phạm quốc tế, cho thấy một nỗ lực giữ vững sự gắn kết nội bộ trong bối cảnh BRICS đang mở rộng nhanh chóng. Gần đây, nhóm đã kết nạp thêm Indonesia, Iran, Ai Cập, Ethiopia và UAE – động thái được kỳ vọng giúp BRICS tăng cường vị thế trong trật tự toàn cầu.
Bên cạnh những thách thức về địa chính trị, hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay cũng hướng đến các vấn đề ít gây tranh cãi hơn như y tế toàn cầu, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva – nước chủ nhà – đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy thương mại nội khối và tìm kiếm các giải pháp thay thế cho mô hình tài chính do phương Tây chi phối. Tuy vậy, theo các nhà phân tích, Brazil dường như đang cố gắng duy trì thế trung lập để tránh va chạm trực tiếp với chính quyền Trump và các hệ lụy thương mại kèm theo.
Hội nghị cũng là bước đệm để các quốc gia BRICS chuẩn bị cho hội nghị COP30 về khí hậu sẽ diễn ra vào tháng 11 năm nay tại thành phố Belem, Brazil – một trung tâm của vùng Amazon. Với tham vọng định hình lại trật tự kinh tế và an ninh toàn cầu, BRICS tiếp tục tìm kiếm tiếng nói chung trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với các khủng hoảng chồng chất từ chiến tranh thương mại đến biến đổi khí hậu.
