Châu Âu đối mặt áp lực lớn khi cam kết chi 5% GDP cho quốc phòng để duy trì sự ủng hộ của Trump, trong khi khả năng thực hiện cam kết này bị nghi ngờ nghiêm trọng.
Tại hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra ở The Hague ngày 25/6, các nhà lãnh đạo châu Âu đã đưa ra một cam kết đầy tham vọng: tăng chi tiêu quốc phòng lên mức tương đương 5% GDP – nhằm thể hiện sự nghiêm túc với an ninh khu vực và giữ chân sự ủng hộ của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, người nhiều lần chỉ trích sự “lười biếng” của các đồng minh NATO.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng cam kết này có tính biểu tượng hơn là khả thi. Guntram Wolff, nhà nghiên cứu từ Viện Bruegel, nhận định: “Họ sẽ không đạt được mục tiêu đó”. Lý do chính là hầu hết các nước thành viên NATO châu Âu đang đối mặt với áp lực nợ công, và việc tăng chi tiêu quốc phòng quy mô lớn sẽ buộc phải hy sinh các khoản ngân sách quan trọng khác như y tế, lương hưu hay giáo dục.
Ước tính để đạt mốc 5%, các nước EU cần tăng gần ba lần ngân sách quốc phòng hiện tại – từ 325 tỷ euro lên hơn 900 tỷ euro. Trong khi đó, nước Anh – dù không còn là thành viên EU – với nợ công tương đương 100% GDP, cũng phải bổ sung thêm 30 tỷ bảng Anh mỗi năm.
Tại Tây Ban Nha và Slovakia, lãnh đạo hai quốc gia này công khai phản đối mục tiêu chi tiêu mới vì cho rằng nó không phù hợp với mô hình phúc lợi xã hội, đồng thời lo ngại ảnh hưởng đến chất lượng sống người dân. Một số nước Đông Âu như Ba Lan, Phần Lan hay các quốc gia vùng Baltic – nơi áp lực an ninh từ Nga rất lớn – lại có xu hướng ủng hộ mạnh mẽ việc tăng chi.
Ngoài ra, để làm cho mục tiêu 5% trông có vẻ khả thi hơn, các chính phủ có thể sẽ tính gộp cả các khoản chi “liên quan đến quốc phòng” như cải tạo hạ tầng cho mục đích quân sự, tuần tra biên giới, thậm chí cả hoạt động của lực lượng hiến binh ở nông thôn – vốn không thuộc ngân sách quân sự trực tiếp.
Nick Witney từ Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu cảnh báo: “Người dân – những người vẫn chưa phục hồi sau khủng hoảng tài chính toàn cầu – có thể trở thành mồi ngon cho làn sóng dân túy nếu chính phủ hy sinh an sinh xã hội để đổi lấy chi tiêu quân sự”.
Tuy có thể không đạt mục tiêu, việc đặt ra thời hạn kéo dài tới một thập kỷ để thực hiện cam kết cũng mang lại cơ hội “trì hoãn khéo léo” – khiến nhiều khả năng các quốc gia sẽ lặng lẽ rút lại lời hứa khi tình hình chính trị thay đổi.
Dù cam kết 5% được xem là một bước đi mang tính chiến lược nhằm trấn an Trump và củng cố NATO trong bối cảnh căng thẳng với Nga, giới phân tích cho rằng châu Âu đang đối mặt với bài toán ngân sách cực kỳ nan giải và phải lựa chọn giữa “súng và bơ” – giữa an ninh và phúc lợi xã hội.
