Dự luật sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử nhấn mạnh ưu tiên phát triển công nghệ hạt nhân chiến lược, thúc đẩy xã hội hóa và hợp tác quốc tế.
Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt (Lâm Đồng) có hình vòng tròn khép kín, chính thức hoạt động ngày 3/3/1963 với công suất 250kW theo công nghệ của Mỹ
Ngày 5/5, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử, trong đó nhấn mạnh đến việc ưu tiên phân bổ nguồn lực quốc gia nhằm phát triển công nghệ hạt nhân chiến lược – một lĩnh vực được coi là then chốt cho tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng và nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.
Theo nội dung dự thảo, Nhà nước định hướng đầu tư trọng điểm vào năng lượng nguyên tử và đồng thời khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Chính sách mới tạo điều kiện thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và ứng dụng năng lượng nguyên tử trong các lĩnh vực như điện lực, công nghiệp, nông nghiệp, y học, góp phần hiện thực hóa chiến lược phát triển kinh tế xã hội bền vững. Một trong những điểm nhấn là tập trung đầu tư cho công nghệ hạt nhân chiến lược, bao gồm cả đào tạo chuyên sâu và chuyển giao công nghệ.
Song song đó, dự luật bổ sung chính sách xã hội hóa trong xây dựng cơ sở nghiên cứu và ứng dụng năng lượng nguyên tử, tạo điều kiện để triển khai theo hình thức đối tác công tư (PPP). Các tổ chức, cá nhân được hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn đầu tư cơ sở hạ tầng và thiết bị bức xạ, thiết bị hạt nhân, góp phần thúc đẩy vai trò của khu vực tư nhân trong phát triển ngành năng lượng mới này.
Đáng chú ý, dự thảo còn mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế cho các tổ chức, cá nhân Việt Nam, bao gồm việc thành lập phòng thí nghiệm liên kết, cho thuê hoặc khai thác tài sản vào mục đích kinh doanh, tiếp nhận viện trợ, tài trợ từ nước ngoài. Đây được xem là chiến lược để tận dụng nguồn lực toàn cầu, nâng cao năng lực nội tại trong nước và tạo ra môi trường phát triển bền vững cho ngành năng lượng nguyên tử.
???? Ý kiến chuyên gia
PGS.TS Nguyễn Hữu Quang – Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho rằng:
“Việc ưu tiên phát triển công nghệ hạt nhân chiến lược là cần thiết và cấp bách. Việt Nam đã có đội ngũ được đào tạo bài bản, nhưng thiếu cơ chế thu hút và giữ chân nhân lực. Luật sửa đổi phải tạo hành lang pháp lý đủ mạnh để hiện thực hóa các cam kết quốc tế và phát triển nội lực công nghệ.”
Phát biểu tại phiên họp, Phó thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh: Việc sửa đổi luật sau 17 năm là cần thiết trong bối cảnh khoa học công nghệ năng lượng hạt nhân đã thay đổi nhanh chóng. Dự luật lần này không chỉ điều chỉnh những bất cập hiện hành mà còn mở rộng chính sách hỗ trợ, bảo đảm tính đồng bộ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ an ninh quốc gia, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến an toàn bức xạ và quản lý chất thải hạt nhân.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội – ông Lê Quang Huy – cũng thể hiện sự đồng tình với định hướng chiến lược này, đồng thời đề xuất bổ sung các chính sách cụ thể nhằm nâng cao chất lượng nhân lực nội địa, tiến tới tự chủ hoàn toàn về công nghệ. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của việc đẩy mạnh thăm dò và chế biến khoáng sản phóng xạ bằng công nghệ tiên tiến để đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định và từng bước tham gia thị trường xuất khẩu.
Ủy ban này còn đề xuất Chính phủ đầu tư mạnh hơn vào các viện nghiên cứu, trường đại học có tiềm lực để hình thành các trung tâm nghiên cứu đa ngành, liên kết chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu cơ bản và ứng dụng thực tiễn. Cách tiếp cận này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu thiết bị và kỹ thuật nước ngoài.
Không chỉ tập trung vào công nghệ, dự thảo luật còn đề cập tới các nội dung quan trọng như đảm bảo an toàn bức xạ, an ninh hạt nhân, tăng cường phân cấp quản lý, cải thiện hiệu quả thanh tra trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Đặc biệt, việc quy định rõ trách nhiệm dân sự đối với sự cố hạt nhân là điểm mới quan trọng nhằm bảo vệ người dân và môi trường.
Luật Năng lượng nguyên tử hiện hành được ban hành từ năm 2008 đã thiết lập nền tảng pháp lý cho việc ứng dụng công nghệ này vì mục đích hòa bình. Trong khi đó, Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị năm 2020 tiếp tục khẳng định vai trò chiến lược của năng lượng nguyên tử trong tương lai. Việt Nam cũng đang tham gia nhiều hiệp định quốc tế về phi hạt nhân hóa và cam kết phát triển năng lượng hạt nhân phục vụ hòa bình.
Hiện nay, công nghệ hạt nhân đã được ứng dụng rộng rãi tại Việt Nam như: trong y học (chẩn đoán hình ảnh, xạ trị ung thư), nông nghiệp (chiếu xạ bảo quản, tạo giống mới), công nghiệp (kiểm tra không phá hủy, xử lý môi trường) và nghiên cứu khoa học (như tại lò phản ứng Đà Lạt). Tuy nhiên, việc mở rộng ứng dụng vẫn còn phụ thuộc lớn vào năng lực công nghệ, cơ chế tài chính và hành lang pháp lý – những yếu tố mà dự luật sửa đổi đang hướng tới khắc phục.
