Chính sách đối ngoại của Donald Trump ngày càng bị chỉ trích vì thiếu hiệu quả, khi các lãnh đạo thế giới không còn bị thuyết phục bởi chiến lược đối đầu và hiếu chiến.
Khi trở lại Nhà Trắng với tư cách Tổng thống thứ 47, Donald Trump mang theo kỳ vọng sẽ tái định hình trật tự thế giới theo cách riêng của mình. Thế nhưng, bốn tháng đầu nhiệm kỳ mới đã khiến giấc mơ ấy trở nên mong manh. Thay vì tạo dựng ảnh hưởng, chính sách đối ngoại mang màu sắc dân túy và đối đầu của ông đang vấp phải sự hoài nghi và chống đối từ nhiều cường quốc – trong đó có Nga, Trung Quốc và Liên minh châu Âu.
Putin và Tập Cận Bình: Những đối thủ khó lay chuyển
Mặc dù từng khoe khoang về “mối quan hệ cá nhân tốt đẹp” với Vladimir Putin và Tập Cận Bình, nhưng thực tế cho thấy ông Trump ngày càng bị hai nhà lãnh đạo này phớt lờ. Putin tiếp tục chiến sự ở Ukraine mà không e dè phản ứng từ Mỹ. Truyền thông Nga thậm chí còn gọi ông Trump là “người chỉ biết nói mạnh nhưng không hành động”.
Tại Trung Quốc, tham vọng gây áp lực bằng chiến tranh thương mại cũng thất bại. Chính quyền Bắc Kinh không nhượng bộ, thậm chí còn tăng cường tự lực và chủ động tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Từ góc nhìn ngoại giao, một nhà độc tài không bao giờ chấp nhận cúi đầu trước một tổng thống Mỹ – đó là sai lầm mà Trump đã đánh giá sai trong quan hệ với Trung Quốc.
Khó khăn trong vai trò trung gian quốc tế
Ngay cả trong các hồ sơ quen thuộc như Trung Đông, ông Trump cũng gặp trở ngại. Quan hệ từng rất gắn bó với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu giờ trở nên phức tạp. Việc Trump theo đuổi thỏa thuận hạt nhân mới với Iran đi ngược lại chiến lược quân sự hóa của Tel Aviv – khiến hai bên rơi vào trạng thái giằng co lợi ích.
Tại phòng Bầu dục, Trump từng có hành vi không thân thiện với các nhà lãnh đạo như Tổng thống Ukraine Zelensky và Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa. Điều này càng khiến uy tín ngoại giao của ông sụt giảm nghiêm trọng.
Fiona Hill, chuyên gia về Nga:
“Nếu ông Trump rút lui khỏi Ukraine, đó sẽ là một chiến thắng rõ ràng cho Putin.”
Bài học từ những người tiền nhiệm
Thất bại của Trump không phải là trường hợp duy nhất. George W. Bush từng sai lầm khi tin rằng có thể dân chủ hóa thế giới Ả Rập bằng vũ lực. Barack Obama cũng kỳ vọng sức hút cá nhân của mình sẽ làm dịu đi căng thẳng toàn cầu – nhưng rồi Crimea vẫn rơi vào tay Nga. Joe Biden với thông điệp “Nước Mỹ đã trở lại” cũng không ngăn được sự rạn nứt trong liên minh quốc tế hậu Trump.
Tuy nhiên, Trump khác biệt ở chỗ ông từ chối các chuẩn mực quốc tế và hành xử như một “người đàn ông mạnh mẽ”, buộc các nước khác phải tuân phục. Đây là điều khiến sức mạnh mềm của Mỹ – vốn được xây dựng bằng niềm tin, thỏa thuận và ảnh hưởng văn hóa – bị tổn hại nghiêm trọng.
Thế giới không còn đơn cực
Những hành động đầu nhiệm kỳ như dọa đánh thuế Canada, nói đến việc sáp nhập Greenland hay cắt giảm viện trợ nhân đạo chỉ làm trầm trọng thêm hình ảnh đối đầu của Mỹ. Trong bối cảnh đó, các cường quốc như Trung Quốc, Nga, châu Âu và cả Canada đang tính toán lại rằng: Trump không đáng sợ như ông tưởng. Việc chống lại Mỹ không còn là điều không tưởng, mà đôi khi lại là yêu cầu bắt buộc từ chính lợi ích nội tại.
Kết quả là, khi ông Trump trở lại sân khấu toàn cầu với phong cách quen thuộc – mạnh miệng, hiếu chiến, đơn phương – ông lại phải đối mặt với một thế giới đã thay đổi, không còn dễ bị dẫn dắt hay lung lay bởi sức ép từ Nhà Trắng. Ukraine
