Chuyến công du vùng Vịnh của Tổng thống Trump đánh dấu bước chuyển lớn trong chiến lược Trung Đông của Mỹ, khi Israel bị đẩy ra bên lề và Saudi Arabia trở thành trung tâm mới
Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed Bin Salman tại Riyadh, Ả Rập Saudi, ngày 14/5/2025. Ảnh: Saudi Press Agency.
Trong chuyến công du bốn ngày qua ba quốc gia vùng Vịnh, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khởi động một loạt bước đi ngoại giao táo bạo, tái định hình cục diện Trung Đông với sự chuyển dịch rõ rệt từ Tel Aviv sang Riyadh, Doha và Abu Dhabi. Đáng chú ý, chuyến đi được giới quan sát đánh giá là “một cái tát” chính trị dành cho Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu – người đang ngày càng bị cô lập trong chính sách ngoại giao của Mỹ tại khu vực.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống UAE Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan tại cuộc gặp ở Abu Dhabi ngày 15/5/2025. Ảnh: TTXVN phát
Điểm nhấn gây chấn động nhất chính là cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa tại Riyadh, được dàn xếp bởi Thái tử Mohammed Bin Salman. Hình ảnh cái bắt tay giữa Trump và nhà lãnh đạo mà Israel từng gọi là “tên khủng bố al-Qaeda mặc vest” đã khẳng định rõ thông điệp từ Nhà Trắng: Israel không còn giữ vai trò trung tâm trong chiến lược Trung Đông mới của Mỹ.
Phát biểu của Tổng thống Mỹ Donald Trump
“Ông ấy (Ahmed al-Sharaa) là một nhà lãnh đạo thực thụ. Tôi nhìn thấy tiềm năng lớn từ ông ta.”
Sự thất thế của Israel và lập trường mới của Mỹ
Theo nhiều nguồn tin khu vực và phương Tây, Washington đang ngày càng mất kiên nhẫn với Netanyahu – người được cho là đã ngăn cản lệnh ngừng bắn ở Gaza và phản đối các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran. Trong khi chính quyền Trump tiếp tục khẳng định quan hệ đồng minh chặt chẽ với Israel, các hành động thực tế cho thấy một trật tự khu vực mới đang hình thành mà không cần đến sự đồng thuận từ Tel Aviv.
Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman Al Saud (thứ 3, phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump (thứ 2, trái) tại cuộc gặp ở Riyadh, ngày 13/5/2025. Ảnh: TTXVN phát
Truyền thông Israel cũng phản ánh tâm lý bất an lan rộng trong chính giới nước này, khi ông Trump công khai ủng hộ vai trò dẫn dắt khu vực của Saudi Arabia, đồng thời xích lại gần với cả Syria – quốc gia trước đó vẫn bị Mỹ trừng phạt nặng nề.
Trong suốt chuyến đi, ông Trump đã đạt được nhiều thỏa thuận vũ khí và đầu tư trị giá hàng trăm tỷ USD, trong đó có thỏa thuận bán vũ khí kỷ lục 142 tỷ USD với Riyadh và cam kết hỗ trợ chương trình hạt nhân dân sự do Mỹ dẫn đầu tại Saudi Arabia – điều khiến giới an ninh Israel lo ngại.
Nhận định từ giới phân tích
“Israel đang bị gạt ra rìa, trong khi các quốc gia Sunni đang vươn lên dẫn dắt bằng tiền bạc, công nghệ và ngoại giao”, một nguồn tin cấp cao trong khu vực cho biết.
Gaza và sự rạn nứt chiến lược
Tâm điểm căng thẳng giữa Mỹ và Israel chính là cuộc chiến Gaza kéo dài hơn 19 tháng, với hơn 52.000 người Palestine thiệt mạng. Mặc dù ông Trump liên tục kêu gọi ngừng bắn và thả con tin, Netanyahu vẫn theo đuổi chiến lược quân sự toàn diện nhằm tiêu diệt Hamas, bất chấp áp lực quốc tế và cảnh báo từ đồng minh Mỹ.
Tổng thống Donald Trump gặp Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani ngày 14/5 (Ảnh: Reuters).
Không dừng lại ở đó, các thỏa thuận hạt nhân sắp được nối lại với Iran, cũng như việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt với Syria, được cho là những bước đi mà Tel Aviv hoàn toàn không được tham vấn. Điều này càng khoét sâu rạn nứt giữa hai đồng minh lâu đời.
Trong khi đó, các quốc gia vùng Vịnh như Qatar và UAE tỏ ra linh hoạt hơn, sẵn sàng hợp tác với Mỹ để đổi lấy công nghệ, đầu tư và đảm bảo an ninh, khiến Washington ngày càng nghiêng về phía các đối tác Arab có tiềm lực kinh tế.
Vai trò nổi bật của vùng Vịnh trong chính sách mới
Chuyến đi của ông Trump không chỉ nhằm tạo đột phá ngoại giao, mà còn tái khẳng định vai trò trung tâm của vùng Vịnh trong chiến lược toàn cầu của Mỹ, đặc biệt về mặt kinh tế và an ninh. Các quốc gia như Qatar – nơi Mỹ đặt căn cứ quân sự lớn nhất tại Trung Đông – đang trở thành trung gian không thể thay thế trong hồ sơ con tin Israel–Hamas, bất chấp việc Doha bị Tel Aviv chỉ trích vì tài trợ cho Hamas.
Tổng thống Donald Trump bắt tay Thái tử Ả rập Xê út Mohammed bin Salman trong cuộc gặp song phương tại Riyadh ngày 13/5 (Ảnh: AFP)
Phân tích từ Yoel Guzansky – Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel
“Nhiều người Israel không nhận thức được tầm quan trọng chiến lược của Qatar với Mỹ. Họ có nguồn lực tài chính mạnh, ảnh hưởng ngoại giao lớn và là cầu nối quan trọng trong khu vực.”
Tổng cộng, chuyến công du đã mang về cam kết đầu tư hơn 2.000 tỷ USD vào kinh tế Mỹ, bao gồm các đơn hàng máy bay, vũ khí, công nghệ và hạ tầng dữ liệu.
Israel đang “tự cô lập”?
Trong khi ông Trump tìm cách vẽ lại bản đồ ảnh hưởng Trung Đông dựa trên trục Riyadh – Washington – Doha, thì Israel bị chỉ trích là “kẻ cản đường”. Các lãnh đạo đối lập tại Israel cũng bắt đầu công khai chỉ trích Netanyahu vì khiến vị thế của nước này trong liên minh phương Tây bị suy yếu rõ rệt.
Cựu Thủ tướng Naftali Bennett nhận định
“Trung Đông đang thay đổi nhanh chóng, còn Netanyahu và đồng minh thì tê liệt, không có chiến lược, không có kế hoạch cho ngày mai.”
Hiện tại, dù ông Trump phủ nhận mọi rạn nứt trong mối quan hệ Mỹ–Israel, thì thực tế ngoại giao đang phản ánh một sự dịch chuyển có hệ thống, trong đó, Ả Rập Xê Út nổi lên như trung tâm mới, còn Israel phải đối mặt với nguy cơ bị cô lập nếu không điều chỉnh chiến lược phù hợp với bối cảnh khu vực đang thay đổi.
