Công cụ IVF mới cho phép sàng lọc di truyền phôi thai giúp ngăn ngừa bệnh tật, nhưng cũng đặt ra nhiều tranh cãi đạo đức về quyền sống và sự lựa chọn phôi thai.
Một công nghệ mới mang tên Nucleus Embryo đang tạo ra làn sóng tranh luận dữ dội trong cộng đồng y học và đạo đức học khi cho phép cha mẹ sàng lọc phôi thai trong quy trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) dựa trên hồ sơ di truyền toàn diện. Công cụ này mở ra tiềm năng to lớn trong việc ngăn ngừa hàng loạt bệnh di truyền, nhưng đồng thời cũng làm dấy lên lo ngại về việc liệu con người đang vượt qua giới hạn đạo đức trong việc lựa chọn sự sống.
Theo thống kê tại Hoa Kỳ, khoảng 41% ca tử vong ở trẻ sơ sinh liên quan đến yếu tố di truyền, với hơn 2 triệu trẻ mắc bệnh di truyền. Công ty Nucleus (Mỹ) đã phát triển phần mềm Nucleus Embryo giúp các cặp vợ chồng đang thực hiện IVF có thể tiếp cận hơn 1.000 đặc điểm và tình trạng di truyền, từ bệnh hồng cầu hình liềm đến nguy cơ ung thư, bệnh tim hay thậm chí là rối loạn lo âu, ADHD.
“Việc lựa chọn phôi âm tính với bệnh hồng cầu hình liềm có thể giúp điều trị cho anh chị em mắc bệnh bằng cách sử dụng tế bào gốc từ phôi khỏe mạnh đó,” – Tiến sĩ Crawford Strunk, Hiệp hội Bệnh hồng cầu hình liềm Hoa Kỳ cho biết.
Phần mềm này hoạt động bằng cách phân tích bộ gen toàn phần và tính toán điểm đa gen, từ đó đánh giá nguy cơ di truyền của từng phôi thai. Những kết quả này được trình bày rõ ràng để cha mẹ có thể đưa ra quyết định sáng suốt, phù hợp với mục tiêu sức khỏe gia đình.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đạo đức cảnh báo rằng công nghệ này có thể dẫn đến “xã hội thiết kế gen”, nơi con người chọn phôi không chỉ dựa trên yếu tố bệnh lý mà còn theo đặc điểm như chỉ số IQ, ngoại hình hay xu hướng tính cách. Điều này làm dấy lên nỗi lo về việc đánh giá mạng sống con người theo giá trị chọn lọc.
“Ngay từ khoảnh khắc thụ tinh, một con người độc nhất được tạo ra với phẩm giá và quyền lợi vốn có. Việc chọn lọc phôi vì đặc điểm nào đó đồng nghĩa với việc xác định sự sống nào xứng đáng hơn,” – Giáo sư Jason Thacker, chuyên gia đạo đức học nhận định.
Bên cạnh đó, các nhóm tôn giáo, đặc biệt là Công giáo, phản đối việc tạo và tiêu hủy phôi thai trong IVF, cho rằng việc hủy bỏ phôi tương đương với tước đoạt sinh mạng. Họ cũng chỉ trích xu hướng biến trẻ em thành sản phẩm được “thiết kế” thay vì được yêu thương như một món quà của tự nhiên.
Dù vậy, đại diện công ty Nucleus khẳng định, công nghệ của họ luôn đặt sự lựa chọn cá nhân và quyền tự do sinh sản làm trọng tâm. Theo ông Kian Sadeghi, CEO Nucleus, công cụ này được phát triển để sử dụng một cách minh bạch, có trách nhiệm và luôn hướng đến việc hỗ trợ y tế chính đáng, chứ không cổ súy cho xu hướng nâng cấp di truyền phi đạo đức.
Câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: liệu việc tối ưu hóa gen trong IVF là cứu tinh y học hay là bước đi sai lầm trong việc định nghĩa lại giá trị con người? Khi giới hạn giữa y học dự phòng và can thiệp nhân tạo mờ nhòa, xã hội sẽ cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa tiến bộ khoa học và những chuẩn mực đạo đức lâu đời.