Cải cách tư pháp gây tranh cãi ở Mexico cho phép cựu luật sư của El Chapo và người từng bị kết án ma túy ra tranh cử thẩm phán, dấy lên lo ngại về pháp quyền.
Cựu luật sư của El Chapo và cựu trùm ma túy tranh cử thẩm phán: cải cách tư pháp Mexico gây tranh cãi dữ dội
Một cuộc cải cách tư pháp chưa từng có tại Mexico đang gây ra những tranh luận dữ dội trong dư luận và giới chuyên môn khi cho phép hàng nghìn người, bao gồm cả những cá nhân từng bị kết án hình sự hoặc có liên hệ với tội phạm ma túy, ra tranh cử vào các vị trí thẩm phán liên bang. Trong số những ứng cử viên gây chú ý nhất là Silvia Delgado – cựu luật sư của trùm ma túy Joaquin “El Chapo” Guzman, và Leopoldo Chavez – người từng ngồi tù ở Mỹ vì buôn lậu methamphetamine.
Cuộc cải cách chưa từng có: quyền bầu thẩm phán trao cho người dân
Cuộc cải tổ tư pháp do cựu Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador khởi xướng và được người kế nhiệm – Tổng thống Claudia Sheinbaum – ủng hộ mạnh mẽ, đã mở ra cuộc bầu cử đầu tiên cho các vị trí thẩm phán ở Mexico, dự kiến diễn ra vào ngày 1/6/2025. Với khoảng 5.000 ứng cử viên tranh cử hơn 840 vị trí – bao gồm cả ghế Tòa án Tối cao – chính sách này được kỳ vọng sẽ “trao quyền cho người dân”, loại bỏ tham nhũng cố hữu trong ngành tư pháp. Tuy nhiên, thực tế lại đang cho thấy nhiều dấu hiệu bất ổn.
Từ tù nhân đến ứng cử viên tòa án
Tại bang Durango – trung tâm của khu vực “Tam giác vàng” nổi tiếng với các băng đảng ma túy, Leopoldo Chavez – người từng bị kết án tại Mỹ vì buôn lậu hơn 4kg ma túy tổng hợp – vẫn có tên trên lá phiếu bầu. Ông tuyên bố công khai trên Facebook rằng mình “không có gì phải che giấu” và đã chấp hành án phạt.
Trong khi đó, tại Chihuahua, Silvia Delgado – người từng đại diện cho El Chapo và là người thường xuyên thăm ông này trong tù – cũng đang vận động để trở thành thẩm phán hình sự. Trong một buổi phát tờ rơi giữa trời nắng nóng ở Ciudad Juarez, bà nhấn mạnh: “Tôi không tham nhũng… đại diện cho ai không làm tôi xấu xa. Đó là bổn phận nghề nghiệp của tôi.”
Lo ngại về sự xâm nhập của tội phạm có tổ chức vào tư pháp
Theo tổ chức bảo vệ quyền công dân Defensorxs, ít nhất 20 ứng cử viên có tiền sử phạm tội hoặc liên hệ với các băng đảng ma túy. Đài quan sát Bầu cử Tư pháp (OEJ) cũng xác định hơn 130 ứng viên “không có đối thủ” và có khả năng đắc cử cao, bất chấp hồ sơ thiếu minh bạch.
Miguel Meza – Chủ tịch Defensorxs – bày tỏ lo ngại rằng các cơ chế sàng lọc hiện tại hoàn toàn không đủ để ngăn chặn những cá nhân không đủ điều kiện lọt vào hệ thống tư pháp. Ông cho rằng cuộc cải cách bị thực hiện quá vội vàng, dẫn đến những lỗ hổng nghiêm trọng trong quá trình xác minh lý lịch.
“Tất cả những gì chúng ta đang chứng kiến là hậu quả của một kế hoạch cải cách được thúc đẩy quá nhanh và thiếu chuẩn bị kỹ lưỡng,” Meza nhấn mạnh.
Bầu cử giữa tranh cãi và bất lực hành chính
Theo Cơ quan Bầu cử Quốc gia Mexico (INE), các tên ứng cử viên đã in trên phiếu và không thể gỡ bỏ trước bầu cử. Những người chiến thắng nếu bị phát hiện không đủ điều kiện sẽ bị loại sau cuộc bầu cử. Tuy nhiên, thời gian điều tra kết thúc trước ngày 15/6 – thời điểm kết quả bầu cử được xác nhận – khiến các tổ chức dân sự lo ngại về tính minh bạch và hiệu lực pháp lý.
Claudia Zavala – cố vấn bầu cử tại INE – thừa nhận lẽ ra INE nên được tham gia quá trình thẩm tra từ đầu thay vì để cho các ủy ban do cơ quan lập pháp, tư pháp và hành pháp lựa chọn thực hiện.
Nền tư pháp bị lung lay
Hiệp hội thẩm phán JUFED tuyên bố rằng danh sách ứng viên hiện tại là minh chứng rõ ràng cho nguy cơ “sự xâm nhập của các nhóm lợi ích hoặc tội phạm có tổ chức vào hệ thống tư pháp”. Giám đốc quốc gia của JUFED, bà Juana Fuentes, cảnh báo: “Điều đang diễn ra với cuộc bầu cử là nguy hiểm. Nó đe dọa nghiêm trọng sự độc lập của tư pháp Mexico.”
Phần lớn các thẩm phán Tòa án Tối cao đương nhiệm đã tuyên bố sẽ không tham gia cuộc bầu cử, thay vào đó là lựa chọn từ chức – một phản ứng mạnh mẽ phản ánh sự bất bình sâu sắc trong ngành.
