Thanh tra hàng giả kém hiệu quả vì quy định rườm rà và thiếu linh hoạt, theo góp ý từ đại biểu tại Quốc hội khi thảo luận dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi.
Tại phiên thảo luận sáng 22/5 về dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan ngại sâu sắc trước thực trạng hoạt động thanh tra hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, đặc biệt là trong các tình huống phát hiện và xử lý hàng giả, hàng nhái.
Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Ban Quản lý An toàn thực phẩm TP HCM, cho rằng dự thảo luật mới chú trọng đến việc ngăn ngừa tiêu cực và lạm quyền trong lực lượng thanh tra, nhưng lại chưa đi sâu vào việc tăng cường quyền chủ động và tính linh hoạt – điều bà cho là rất cần thiết để thanh tra phát huy hiệu quả thực tế.
“Cơ chế hiện nay gần như trói tay lực lượng thanh tra, nhất là trong các tình huống cần bất ngờ kiểm tra thực phẩm chức năng, thuốc hay sữa giả”, bà Lan nhận định.
“Thực tế cho thấy, cứ nơi nào thanh tra đến, thì hàng hóa nghi vấn đã được giấu sạch sẽ trước đó”, bà nói thêm.
Theo bà Lan, nhiều cuộc thanh tra phải tuân thủ kế hoạch công khai từ đầu năm, kèm yêu cầu thông báo trước cho đối tượng bị kiểm tra. Điều này vô hình trung khiến hoạt động thanh tra thiếu tính bất ngờ – yếu tố quyết định trong các vụ liên quan đến hàng giả. Hệ quả là lực lượng thanh tra rất khó phát hiện vi phạm khi các đối tượng đã có thời gian chuẩn bị.
Ngoài ra, bà cũng cảnh báo tình trạng xử phạt hành chính hiện chưa đủ sức răn đe, khi không ít trường hợp sau khi bị phạt vẫn tiếp tục vi phạm bằng cách lập cơ sở mới hoạt động trở lại. Do đó, bà đề xuất cần sửa đổi luật theo hướng mở rộng quyền chủ động cho lực lượng thanh tra, đặc biệt trong các tình huống yêu cầu kiểm tra đột xuất, không báo trước.
Từ góc nhìn quản lý địa phương, đại biểu Đoàn Thị Lê An – Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Cao Bằng – không đồng tình với quy định phải xin ý kiến Thanh tra Chính phủ và báo cáo Chủ tịch UBND cấp tỉnh trước khi ban hành kế hoạch thanh tra. Bà cho rằng điều này mâu thuẫn với chủ trương phân cấp, phân quyền hành chính. Theo bà, Chính phủ đã có định hướng công tác thanh tra hàng năm và các địa phương chỉ cần dựa vào tình hình thực tế để xây dựng kế hoạch riêng, tránh thủ tục rườm rà.
Một nội dung khác cũng được nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại là thời hạn thanh tra theo quy định mới có thể kéo dài đến 120 ngày làm việc trong các trường hợp đặc biệt phức tạp. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa – Vũng Tàu) nhận định, quy định này dễ dẫn đến tình trạng “kéo dài không cần thiết”, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động bình thường của cơ quan, doanh nghiệp.
Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Mai Văn Hải – Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa – nhấn mạnh rằng với những cuộc thanh tra liên quan đến khiếu nại, tố cáo, việc xác minh và kết luận cần diễn ra nhanh chóng để tránh gây áp lực tâm lý và ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cá nhân, tổ chức liên quan.
Bên cạnh đó, ông Hải cũng lưu ý sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy thanh tra, hiện nay không còn tổ chức thanh tra cấp bộ hay cấp sở như trước. Tuy vậy, các đơn vị này vẫn đang thực hiện công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại. Do đó, cần có quy định rõ ràng nhằm đảm bảo họ vẫn có quyền thực hiện kiểm tra, xác minh, kết luận kịp thời khi có vụ việc phát sinh.
Từ những ý kiến trên, có thể thấy rằng yêu cầu cấp thiết hiện nay là xây dựng một cơ chế thanh tra vừa đủ chặt chẽ để kiểm soát quyền lực, vừa đủ linh hoạt để phản ứng nhanh trước những hành vi vi phạm tinh vi, đặc biệt trong lĩnh vực hàng giả – vấn đề nhức nhối đang diễn biến ngày càng phức tạp và tinh vi.
