Một màn haka phản đối của ba nghị sĩ Māori đã làm bùng nổ tranh luận kéo dài trong Quốc hội New Zealand về giới hạn tự do biểu đạt trong chính trị.
Từng là biểu tượng văn hóa được tôn vinh trên khắp New Zealand, điệu nhảy haka của người Māori giờ đây lại trở thành tâm điểm gây tranh cãi sâu sắc trong đời sống chính trị nước này. Một màn biểu diễn haka đầy cảm xúc từ ba nghị sĩ Māori tại nghị trường hồi tháng 11 năm ngoái đã làm dấy lên cuộc tranh luận về ranh giới giữa quyền tự do biểu đạt và trật tự nghị viện.
Điệu haka vốn là một hình thức nghi lễ truyền thống của người Māori — từng được biết đến như điệu nhảy chiến binh — nhưng ngày nay nó đã vượt qua khuôn khổ bộ tộc để trở thành một phần văn hóa quốc gia. Từ các sự kiện thể thao cho đến lễ tốt nghiệp, haka được thực hiện như một lời tuyên ngôn mạnh mẽ về bản sắc và sự đoàn kết. Đặc biệt, đội bóng bầu dục All Blacks của New Zealand đã đưa haka ra toàn thế giới với bài “Ka Mate” nổi tiếng.
Tuy nhiên, tại phiên họp Quốc hội vào tháng 11 năm 2024, ba thành viên của Đảng Māori đã biểu diễn haka ngay trên sàn nghị trường nhằm phản đối một dự luật mà họ cho là xóa bỏ quyền lợi của người bản địa. Nữ nghị sĩ trẻ nhất trong lịch sử quốc gia, Hana-Rāwhiti Maipi-Clarke (22 tuổi), đã xé bản sao luật và cùng hai đồng nghiệp bước về phía hàng ghế chính phủ trong lúc thực hiện vũ điệu haka. Hành động này khiến phiên họp bị gián đoạn và châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng nghị trường chưa từng có tiền lệ.
Sáu tháng sau, Quốc hội vẫn chưa thống nhất được cách xử lý hành động này. Một ủy ban đặc biệt đã đề xuất hình phạt chưa từng có: đình chỉ Maipi-Clarke trong bảy ngày và hai đồng sự trong 21 ngày — mức kỷ luật nặng nề nhất trong lịch sử nghị viện New Zealand. Tuy nhiên, quyết định này chưa thể thông qua do các đảng phái vẫn còn bất đồng sâu sắc. Cuộc tranh luận về hình thức kỷ luật đã bị hoãn lại vào ngày 21 tháng 5, ngay sau khi bắt đầu, để ưu tiên thông qua ngân sách quốc gia.
Người phát ngôn phe đối lập, Chris Hipkins, đã phản đối mạnh mẽ lệnh cấm, cho rằng trong quá khứ còn có những hành vi gây rối nghiêm trọng hơn — như đưa máy kéo lên bậc thềm Quốc hội — mà không bị kỷ luật. Trong khi đó, nghị sĩ Judith Collins, Chủ tịch ủy ban kỷ luật, khẳng định hình phạt không nhằm vào điệu haka, mà là vì hành vi “đe dọa” và vi phạm quy định nghị viện.
Sự kiện này đã thổi bùng làn sóng phản đối từ cộng đồng Māori và các nhóm ủng hộ bản sắc văn hóa bản địa. Hàng trăm người đã tụ tập bên ngoài Quốc hội tại thủ đô Wellington để thể hiện sự ủng hộ bằng cách đồng loạt biểu diễn haka. Nhà hoạt động Eru Kapa-Kingi phát biểu trước đám đông rằng: “Haka giờ đây là biểu tượng của nỗi sợ hãi trong Quốc hội”, ngụ ý rằng hành động văn hóa ấy đang bị chính trị hóa một cách bất công.
Dự kiến, cuộc tranh luận sẽ được nối lại vào ngày 5 tháng 6. Trong khi chính phủ tỏ rõ quyết tâm giữ nguyên lệnh trừng phạt, các đảng đối lập khẳng định sẽ tiếp tục phản đối đến cùng. Sự việc không chỉ phản ánh xung đột giữa truyền thống văn hóa và thể chế lập pháp, mà còn đặt ra câu hỏi lớn hơn về quyền tự do biểu đạt trong không gian chính trị hiện đại của New Zealand.
