Hai nhà nghiên cứu Trung Quốc bị cáo buộc tuồn lậu nấm độc Fusarium graminearum vào Mỹ để nghiên cứu tại Đại học Michigan, gây lo ngại về nguy cơ đe dọa an ninh sinh học.
Hai nhà nghiên cứu mang quốc tịch Trung Quốc đã bị buộc tội tại Mỹ vì liên quan đến việc buôn lậu một loại mầm bệnh sinh học nguy hiểm vào lãnh thổ Hoa Kỳ. Theo đơn kiện được đệ trình ngày 3/6 bởi Văn phòng Công tố Quận phía Đông bang Michigan, Yunqing Jian (33 tuổi) và Zunyong Liu (34 tuổi) bị cáo buộc mang trái phép nấm Fusarium graminearum, một tác nhân có khả năng gây hại nghiêm trọng đối với an ninh nông nghiệp Mỹ.
Bản tuyên thệ của FBI cho thấy, loại nấm này có thể phá hoại các loại cây trồng chính như ngô, lúa mì, lúa mạch và gạo – vốn là những trụ cột trong chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu. Ngoài ra, các độc tố do nấm sinh ra còn có thể gây nôn mửa, tổn thương gan và dị tật sinh sản ở cả người lẫn động vật.
“Đây là một lời nhắc nhở nghiêm khắc rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc không ngừng triển khai các nhà khoa học nhằm xâm nhập và làm tổn thương các tổ chức, hệ thống an ninh và nền nông nghiệp Mỹ,” giám đốc FBI Kash Patel cảnh báo trên nền tảng X.
Theo điều tra, Jian – bạn gái của Liu – là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Phòng thí nghiệm tương tác thực vật-vi khuẩn phân tử thuộc Đại học Michigan. Trước đó, cô từng làm việc tại một trường đại học ở Texas từ năm 2022. Trong thời gian đó, cô được cho là đã nhận tài trợ từ chính phủ Trung Quốc để thực hiện nghiên cứu về chính loại nấm Fusarium graminearum tại Đại học Chiết Giang.
Liu, hiện không có mặt tại Mỹ, đã bị phát hiện giấu các mẫu nấm trong hành lý khi nhập cảnh vào Mỹ bằng thị thực du lịch vào tháng 7/2024. Dưới áp lực thẩm vấn tại sân bay Detroit, Liu thừa nhận có kế hoạch nhân bản các chủng nấm tại phòng thí nghiệm nơi Jian đang làm việc. Bản tuyên thệ cũng tiết lộ rằng Liu và Jian từng phối hợp vận chuyển các mẫu sinh học trong một chuyến đi khác hai năm trước.
Thông tin từ Đại học Michigan xác nhận không có khoản tài trợ nào từ chính phủ Trung Quốc liên quan đến hai nhà khoa học này. Nhà trường cũng ra tuyên bố nhấn mạnh cam kết bảo vệ sứ mệnh nghiên cứu công cộng và an ninh quốc gia Mỹ.
Jian đã bị bắt giữ và hiện đang bị giam. Trong phiên tòa đầu tiên, cô không nhận tội và dự kiến sẽ tham dự phiên điều trần tạm giam vào thứ Năm tới.
Vụ việc xảy ra trong bối cảnh chính quyền Mỹ – dưới thời Tổng thống Donald Trump – đang siết chặt kiểm soát sinh viên và học giả Trung Quốc tại các cơ sở nghiên cứu trọng điểm, đồng thời cảnh báo về những mối liên hệ tiềm ẩn với Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Các cơ quan tình báo Mỹ đã nhiều lần khẳng định nỗ lực thâm nhập học thuật là một phần trong chiến lược lâu dài của Bắc Kinh nhằm thu thập công nghệ và tri thức khoa học từ nước ngoài.
Vụ án này được đánh giá là một trong những ví dụ điển hình cho những lo ngại ngày càng tăng về việc lợi dụng hợp tác học thuật để thực hiện hoạt động gián điệp sinh học hoặc xâm nhập vào các lĩnh vực nhạy cảm. Nếu bị kết án, Jian và Liu có thể đối mặt với các mức hình phạt nghiêm khắc vì âm mưu lừa đảo, buôn lậu và vi phạm luật thị thực.