Mỗi hành khách mất vài phút khi qua cổng an ninh, cộng dồn thành hàng triệu giờ lãng phí và hàng trăm tỉ đồng thiệt hại cho nền kinh tế.
Những hàng dài chờ đợi ở khu vực kiểm tra an ninh sân bay không chỉ là câu chuyện về sự bất tiện. Khi tính bằng kinh tế, vài phút cho việc cởi giày, tháo thắt lưng, bỏ đồ điện tử ra khay… đang khiến xã hội mất đi một lượng thời gian khổng lồ có thể quy đổi thành hàng trăm tỉ đồng mỗi năm.
Theo ước tính, lượng khách qua các cảng hàng không Việt Nam trong một năm có thể vượt mốc 110 triệu lượt. Nếu mỗi người mất khoảng 3–4 phút ở các khâu soi chiếu và thủ tục xuất nhập cảnh, tổng cộng sẽ tiêu tốn từ 5,5 đến 7,3 triệu giờ. Với giá trị gia tăng bình quân một giờ lao động hơn 57.000 đồng, khoản thời gian này tương đương 316–422 tỉ đồng bị “bốc hơi” – chưa kể những chi phí gián tiếp như trễ chuyến, gián đoạn kết nối, hay mất cơ hội kinh doanh.
Khi vài phút trở thành nút thắt tăng trưởng
Quy định yêu cầu hành khách tháo bỏ giày, thắt lưng, áo khoác, cùng thiết bị điện tử vốn xuất phát từ tiêu chuẩn an toàn quốc tế. Tuy nhiên, ở nhiều quốc gia, sự phát triển của công nghệ an ninh đã giúp họ loại bỏ hoặc giảm thiểu những thủ tục gây phiền hà này.
Mỹ đã chính thức bỏ quy định bắt buộc cởi giày từ giữa năm 2025, sau hơn hai thập kỷ áp dụng nghiêm ngặt. Các sân bay châu Âu từ lâu cũng chỉ yêu cầu tháo giày khi có tín hiệu cảnh báo bất thường. Điểm chung của các nước này là đã đầu tư mạnh vào máy soi CT 3D, máy quét millimeter-wave và hệ thống AI phân tích ảnh, cho phép phát hiện vật nguy hiểm mà không cần can thiệp thủ công quá nhiều.
Việt Nam: Lộ trình cải cách không thể chậm trễ
Tại Việt Nam, hầu hết sân bay quốc tế và nội địa vẫn đang áp dụng quy định tháo giày, thắt lưng và bỏ thiết bị điện tử ra khay. Điều này phù hợp với điều kiện hạ tầng hiện tại nhưng đồng thời tạo áp lực lớn vào giờ cao điểm.
Giới chuyên môn cho rằng việc thay đổi là khả thi, nhưng cần một chiến lược ba bước:
- Đầu tư công nghệ: Trang bị máy soi CT 3D, quét toàn thân thế hệ mới và phần mềm AI phân tích hình ảnh.
- Đào tạo nhân lực: Huấn luyện nhân viên an ninh vận hành công nghệ tiên tiến, đánh giá rủi ro theo thời gian thực.
- Thí điểm thông minh: Bắt đầu từ các sân bay có mật độ khách cao và khả năng đầu tư mạnh như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng, sau đó mở rộng toàn quốc.
Lợi ích kinh tế và trải nghiệm hành khách
Việc cắt giảm 3–4 phút cho mỗi hành khách không chỉ tiết kiệm hàng trăm tỉ đồng chi phí cơ hội, mà còn tăng đáng kể năng suất khai thác của ngành hàng không, giảm áp lực nhân sự và nâng tầm trải nghiệm hành khách.
Tuy nhiên, bài toán cân bằng giữa tốc độ và an toàn vẫn là yếu tố quyết định. Khi công nghệ chưa được triển khai đồng bộ, quy định hiện hành vẫn đóng vai trò “lá chắn” bảo vệ an ninh bay. Chỉ khi có giải pháp thay thế đủ mạnh, Việt Nam mới có thể bước vào giai đoạn “an ninh thông minh” – nơi an toàn và tiện lợi song hành.