Kiến trúc sư Shin Takamatsu – người từng lái xe ủi tại Expo 1970 – nay trở lại sự kiện này với vai trò kiến tạo một trong những công trình ấn tượng nhất tại Expo 2025 Osaka, phá hai kỷ lục Guinness thế giới.
Năm 1970, khi Hội chợ Thế giới đầu tiên tổ chức tại châu Á, chàng sinh viên Đại học Kyoto Shin Takamatsu đã nhận công việc lái xe ủi đất tại công trường để có cơ hội tận mắt chứng kiến tiến trình xây dựng của một trong những triển lãm kiến trúc tầm cỡ nhất thế giới. Trải nghiệm ấy đã gieo vào lòng ông một khát vọng: không chỉ quan sát, mà sẽ tham gia sáng tạo.
Năm mươi lăm năm sau, Takamatsu quay trở lại Expo 2025 Osaka – lần này với vai trò kiến trúc sư chủ đạo cho một trong những công trình nổi bật nhất sự kiện: gian hàng do Iida Group và Đại học đô thị Osaka đồng quản lý. Lấy cảm hứng từ dải Möbius – biểu tượng của sự bất tận – công trình được thiết kế như một hộp quà phủ kín vải gấm Nishijin đỏ rực trang trí hoa anh đào, vừa phản ánh truyền thống thủ công Nhật Bản vừa truyền tải thông điệp về sự bền vững và tái sinh.
“Tôi nhận ra rằng để hình dung tương lai, cần phải nhìn lại quá khứ, hiểu và tái hiện nó theo cách mới,” Takamatsu chia sẻ về triết lý kiến trúc của mình.
Gian hàng độc đáo này có diện tích hơn 3.500 mét vuông – tương đương tám sân bóng rổ – và được bao phủ hoàn toàn bằng vải gấm dệt truyền thống, lập hai Kỷ lục Guinness Thế giới: công trình lớn nhất được bao bọc bằng vải Jacquard và mái nhà hình quạt lớn nhất từng được xây dựng.
Sự đột phá không dừng lại ở thiết kế. Toàn bộ lớp vải gấm được dệt thủ công bởi HOSOO – một công ty truyền thống tại Kyoto có lịch sử từ năm 1688. Phải mất tới hai năm và một khung dệt đặc biệt rộng 150 cm – lớn gấp năm lần kích cỡ truyền thống – để sản xuất đủ lượng vải cần thiết. Hosoo, thế hệ thứ 12 của gia đình sáng lập, gọi đây là “thử thách chưa từng có” và cho biết công ty đã phát triển phần mềm 3D để căn chỉnh chính xác các hoa văn trên cấu trúc cong phức tạp của tòa nhà.
“Khả năng của hàng dệt may là vô hạn,” Hosoo nói. “Chúng tôi muốn chứng minh rằng vải truyền thống cũng có thể trở thành vật liệu kiến trúc của tương lai.”
Mặc dù việc sử dụng vải trong kiến trúc còn hiếm, nhưng lịch sử cho thấy vải từng là vật liệu chính của nhiều loại công trình du mục như lều Bedouin, yurt Mông Cổ hay teepee Bắc Mỹ. Từ những năm 1960, các kiến trúc sư hiện đại như Frei Otto bắt đầu ứng dụng vải trong các công trình sự kiện quy mô lớn.
Ngày nay, vải kỹ thuật cao còn có khả năng tự làm sạch, thu năng lượng, thậm chí chắc hơn cả thép – nhưng việc sử dụng vải gấm truyền thống như tại Expo 2025 là điều gần như chưa từng có. Để đảm bảo độ bền, toàn bộ lớp vải phải được xử lý bằng công nghệ đặc biệt chống mưa, gió và lửa.
Dù các gian hàng tại Expo thường chỉ mang tính tạm thời, Takamatsu hy vọng tác phẩm của mình có thể được di dời đến vị trí vĩnh viễn, như Cung điện Hoàng gia Tokyo. Ông cho rằng: “Tạo ra kiến trúc cho sáu tháng hay cho 100 năm đều đòi hỏi chất lượng như nhau.”
Expo 2025 Osaka năm nay quy tụ hàng loạt công trình sáng tạo, mang thông điệp “Thiết kế xã hội tương lai cho cuộc sống của chúng ta”. Dù thời gian diễn ra chỉ kéo dài sáu tháng, Takamatsu tin rằng sức ảnh hưởng của các ý tưởng kiến trúc tại đây sẽ vượt xa giới hạn không gian và thời gian.
“Không chỉ là một thiết kế, mà là nhiều thiết kế cộng hưởng với nhau – như một bản giao hưởng kiến tạo tương lai,” ông kết luận.
Triển lãm Expo 2025 tiếp tục diễn ra đến ngày 13 tháng 10, là nơi hội tụ những ý tưởng đột phá không chỉ trong kiến trúc mà còn trong công nghệ, văn hóa và tầm nhìn toàn cầu về phát triển bền vững.