Tác phẩm “Hercules và Omphale” của Artemisia Gentileschi được phục chế sau khi bị hư hại nghiêm trọng trong vụ nổ năm 2020 tại Beirut, mở ra một chương mới trong hành trình tái khám phá di sản của nữ danh họa Baroque.
Sau ba năm phục chế công phu tại Trung tâm Getty, kiệt tác “Hercules và Omphale” của Artemisia Gentileschi đã chính thức ra mắt công chúng tại Los Angeles, khép lại hành trình hồi sinh đầy kỳ công của một bức tranh tưởng chừng bị lãng quên mãi mãi sau vụ nổ cảng Beirut năm 2020. Tác phẩm bị đâm xuyên bởi kính vỡ, rách toạc qua đầu gối Hercules và từng phủ đầy mảnh vụn khi treo tại Cung điện Sursock – một dinh thự di sản của Lebanon.
Điều trớ trêu là chính vụ thảm họa đã giúp khơi lại sự chú ý của giới học thuật đối với bức tranh, từ đó khẳng định quyền tác giả thuộc về Gentileschi – nữ họa sĩ Baroque thế kỷ 17 nổi bật với những hình tượng nữ mạnh mẽ và tính biểu cảm sâu sắc. Đây là lần đầu tiên tác phẩm được trưng bày trước công chúng, sau hàng thế kỷ nằm trong bộ sưu tập tư nhân.
Hình ảnh Hercules phục dịch Nữ hoàng Omphale trong vai trò truyền thống dành cho nữ giới – như cầm trục sợi len – được Gentileschi khai thác đầy ý nghĩa về đảo ngược vai trò giới. Phong cách táo bạo, mang dấu ấn nữ quyền của bà từng khiến tác phẩm như Judith chặt đầu Holofernes trở thành biểu tượng của sự phản kháng.
Dưới bàn tay của Ulrich Birkmaier – chuyên gia phục chế cấp cao tại Getty – các lớp sơn bong tróc, vết rách, và lớp vecni đổi màu đã được xử lý bằng các kỹ thuật hiện đại như chụp X-quang và bản đồ XRF. Đáng chú ý, để tái tạo phần mắt bị mất của Hercules, ông đã nhờ họa sĩ kiêm diễn viên Federico Castelluccio phác thảo lại theo phong cách Baroque, một minh chứng cho sự kết hợp giữa kỹ thuật và tinh thần tôn vinh di sản.
Birkmaier khẳng định: “Bạn luôn sẽ thấy những vết sẹo của thời gian, nhưng chính điều đó làm nên linh hồn của bức tranh.”
Lịch sử thất lạc của tác phẩm cũng hé mở một câu chuyện đầy khám phá. Nhà nghiên cứu Gregory Buchakjian từng phát hiện manh mối từ những năm 1990, nhưng chỉ đến khi ông công bố nghiên cứu vào năm 2020, giới nghệ thuật mới công nhận “Hercules và Omphale” là tác phẩm của Gentileschi. Điều này góp phần mở rộng hiểu biết về giai đoạn Gentileschi sống tại Naples – vốn bị xem nhẹ trong sự nghiệp bà.
Artemisia Gentileschi – từng làm việc dưới sự bảo trợ của gia đình Medici, vua Tây Ban Nha và Anh – là một trong số ít nữ nghệ sĩ được ghi nhận đương thời, nhưng lại rơi vào quên lãng trong nhiều thế kỷ sau khi mất. Phải đến làn sóng nữ quyền thế kỷ 20, bà mới được tái phát hiện và vinh danh với những tác phẩm đầy nội lực, tôn vinh hình ảnh người phụ nữ độc lập.
Dưới ánh sáng phục hồi, “Hercules và Omphale” không chỉ là một chiến tích nghệ thuật mà còn là biểu tượng sống động của sự kiên cường – từ họa sĩ đến tác phẩm, từ quá khứ lịch sử đến hiện tại hồi sinh. Đây không chỉ là sự trở lại của một kiệt tác, mà còn là tiếng nói mạnh mẽ trong hành trình khẳng định vị trí xứng đáng của các nữ nghệ sĩ trong lịch sử nghệ thuật thế giới.
