Chi gần 300 tỷ USD mỗi năm cho sức khỏe tâm thần nhưng người Mỹ ngày càng yếu đuối hơn. Có phải liệu pháp hiện đại đang phản tác dụng?
Hoa Kỳ hiện chi gần 300 tỷ USD mỗi năm cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, theo Trung tâm Dịch vụ Medicare và Medicaid (CMS). Tuy nhiên, thay vì cải thiện, tình trạng tinh thần chung của người dân Mỹ dường như đang xấu đi. Tỷ lệ lo âu, lệ thuộc thuốc và mong manh cảm xúc tiếp tục tăng mạnh. Trong Tháng nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần, đây là thời điểm cần thiết để đặt câu hỏi: Liệu chúng ta đang đầu tư vào điều đúng đắn, hay chỉ đang duy trì một hệ thống khuyến khích sự yếu đuối và phụ thuộc?
Jonathan Alpert – nhà trị liệu tâm lý với hơn hai thập kỷ kinh nghiệm tại New York và Washington, D.C. – cho rằng hệ thống trị liệu hiện nay đang đi chệch hướng. Thay vì giúp con người đối mặt và vượt qua những khó khăn tinh thần, nó ngày càng trở thành một ngành công nghiệp “xác nhận cảm xúc” và né tránh thực tế. Một số ví dụ đáng lo ngại bao gồm việc nhà trị liệu khuyên bệnh nhân nghỉ việc chỉ vì thấy “khó chịu” hay cắt đứt liên lạc với cả gia đình mà không qua tiến trình chữa lành nào rõ ràng.
Chuyên gia phân tích
“Liệu pháp hiện đại không còn là nơi để khám phá nỗi đau và xây dựng sức mạnh nội tâm. Nó đã trở thành không gian trốn tránh sự khó chịu, từ đó hình thành nền văn hóa cảm xúc mong manh,” ông Alpert nhận định.
Sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng trị liệu trực tuyến và ứng dụng sức khỏe tinh thần do AI hỗ trợ tuy giúp tăng khả năng tiếp cận, nhưng cũng bị chỉ trích vì thiếu chiều sâu. Những công cụ này không thể thay thế sự thấu cảm, quan sát sắc thái cảm xúc hay kết nối giữa con người với con người – yếu tố cốt lõi trong quá trình trị liệu thực thụ. Trong khi đó, mạng xã hội lại vô tình biến “sự dễ tổn thương” thành hình mẫu đáng khen ngợi và thậm chí khai thác để mưu cầu danh tiếng.
Theo Alpert, tình trạng “biến đau khổ thành danh tính” và xem việc “đang trong trị liệu” như một biểu tượng địa vị đã làm lu mờ mục tiêu thật sự của trị liệu tâm lý: xây dựng khả năng phục hồi. Văn hóa trị liệu hiện đại đang dần coi mọi bất đồng là tấn công, mọi thất bại là bệnh lý và mọi thử thách là chấn thương. Đây không phải là cách chúng ta tạo ra những con người mạnh mẽ hơn – mà là cách chúng ta đào tạo sự lệ thuộc cảm xúc.
Một trong những nguyên nhân gốc rễ là cách đào tạo nhà trị liệu. Nhiều chương trình sau đại học hiện nay nhấn mạnh sự an toàn cảm xúc và khẳng định cảm xúc cá nhân hơn là giúp bệnh nhân nhìn nhận vai trò của mình trong vấn đề và đưa ra các thay đổi thiết thực. Các nhà trị liệu trẻ được khuyến khích lắng nghe thụ động, thay vì khuyến khích bệnh nhân vượt qua giới hạn của bản thân.
Tác giả cho rằng đã đến lúc phải đòi hỏi nhiều hơn từ liệu pháp. Chúng ta không cần “nhiều trị liệu hơn” – chúng ta cần trị liệu chất lượng hơn. Liệu pháp cần giúp bệnh nhân đối mặt với sự thật, vượt qua khó khăn và tự xây dựng khả năng nội lực. Tự do cảm xúc không đến từ sự xác nhận của người khác, mà phải đến từ bên trong – từ sự dũng cảm nhìn thẳng vào vết thương và học cách chữa lành nó.
Thông điệp kết luận
“Cuộc sống vốn không dễ dàng, và điều đó hoàn toàn bình thường. Thay vì né tránh, liệu pháp phải là công cụ giúp con người học cách đứng vững trong nghịch cảnh.”
Jonathan Alpert là tác giả của The Therapy Trap – cuốn sách cảnh tỉnh về sự lệ thuộc vào trị liệu hiện đại, dự kiến phát hành cuối năm 2025.
