Chế độ thai sản mới cho lao động nam sẽ chính thức được áp dụng từ ngày 1 tháng 7, cho phép nghỉ dài hơn và mở rộng quyền lợi với người đóng bảo hiểm xã hội.
Từ ngày 1 tháng 7, Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi chính thức có hiệu lực, mở rộng đáng kể chế độ thai sản dành cho nam giới tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), áp dụng cả với khu vực bắt buộc và tự nguyện. Một trong những thay đổi quan trọng là kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho lao động nam từ 30 lên 60 ngày, tính từ thời điểm vợ sinh con.
Cụ thể, người lao động nam có thể phân bổ thời gian nghỉ nhiều đợt trong khoảng thời gian 60 ngày đầu sau khi vợ sinh, miễn là không vượt quá tổng số ngày được quy định. Các mức nghỉ vẫn giữ nguyên như trước: nghỉ 5 ngày nếu vợ sinh thường; 7 ngày trong trường hợp vợ sinh mổ hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi; 10 ngày khi sinh đôi và cộng thêm 3 ngày cho mỗi bé từ đứa thứ ba trở đi nếu sinh ba trở lên; 14 ngày nếu vợ sinh đôi và phải mổ. Trường hợp sinh ba trở lên kèm phẫu thuật, cũng áp dụng cộng thêm ngày nghỉ tương ứng.
Một điểm đáng chú ý khác là thời gian nghỉ để khám thai của lao động nữ tham gia BHXH bắt buộc được nâng từ 1 ngày lên 2 ngày cho mỗi lần khám, bất kể nơi sinh sống hay tình trạng sức khỏe thai nhi. Đồng thời, lao động nữ bị sảy thai do nguyên nhân y tế hoặc ngoài ý muốn đều được hưởng chế độ thai sản, thay vì chỉ áp dụng cho các trường hợp có lý do bệnh lý như trước.
Luật sửa đổi cũng điều chỉnh quy định về số ngày nghỉ theo tuổi thai: lao động nữ được nghỉ 40 ngày nếu thai từ 13 đến dưới 22 tuần tuổi, và 50 ngày nếu thai từ 22 tuần trở lên. Trong khi đó, luật cũ chỉ áp dụng các mức nghỉ này cho thai dưới 25 tuần tuổi.
Đáng chú ý, phạm vi người lao động tham gia BHXH bắt buộc cũng được mở rộng, bao gồm cả người làm việc theo hợp đồng từ 1 tháng trở lên (kể cả thỏa thuận có nội dung trả công), chủ hộ kinh doanh có đăng ký, chức danh quản lý tại doanh nghiệp nhà nước và hợp tác xã, người lao động không chuyên trách tại cấp xã, thôn, tổ dân phố, cũng như người nước ngoài làm việc tại Việt Nam với hợp đồng dài hạn.
Riêng nhóm chủ hộ kinh doanh, cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước và hợp tác xã sẽ đóng vào Quỹ Ốm đau – Thai sản ở mức 3% tiền lương hàng tháng. Các nhóm còn lại vẫn do đơn vị sử dụng lao động đóng như hiện hành.
Một cải tiến lớn khác là lần đầu tiên chế độ thai sản được áp dụng cho người đóng BHXH tự nguyện. Lao động nam có vợ sinh con và lao động nữ sinh con sẽ được hưởng trợ cấp thai sản nếu tham gia BHXH tự nguyện hoặc có thời gian đóng đủ từ 6 tháng trở lên trong 12 tháng trước khi sinh. Mức trợ cấp quy định hiện tại là 2 triệu đồng cho mỗi con, chi trả từ ngân sách nhà nước và có thể được điều chỉnh tùy theo tình hình kinh tế – xã hội.
Trong những trường hợp đặc biệt như người mẹ mất sau sinh, nếu chỉ mẹ tham gia BHXH thì cha hoặc người nuôi dưỡng được hưởng trợ cấp thai sản. Nếu cả cha và mẹ đều có tham gia, chỉ một người được lựa chọn nhận trợ cấp này.
Với các trường hợp người lao động đủ điều kiện nhận cả hai loại hình BHXH bắt buộc và tự nguyện, thì sẽ ưu tiên áp dụng chính sách từ khu vực bắt buộc. Nếu hai vợ chồng tham gia ở hai loại hình khác nhau thì mỗi người sẽ nhận trợ cấp theo hình thức BHXH tương ứng.
Tính đến cuối năm 2024, tổng số người tham gia BHXH đạt khoảng 20 triệu người, chiếm 42,7% lực lượng lao động trong độ tuổi. Trong đó, có 17,7 triệu người thuộc diện bắt buộc và 2,3 triệu thuộc diện tự nguyện.
Chính sách mới không chỉ mở rộng quyền lợi cho người lao động mà còn khuyến khích sự tham gia toàn diện vào hệ thống BHXH quốc gia, góp phần nâng cao mức độ an sinh xã hội trên cả nước.
