Từ tháng 6/2025, tạp chí Nature chính thức công khai các báo cáo phản biện khoa học cùng phản hồi của tác giả, nhằm tăng cường tính minh bạch và củng cố lòng tin vào quy trình xuất bản học thuật.
Nature – một trong những tạp chí khoa học uy tín và có ảnh hưởng nhất thế giới – đã công bố quyết định bước ngoặt: từ ngày 17/6/2025, mọi bài báo được xuất bản trên tạp chí này sẽ đi kèm với các tập tin đánh giá ngang hàng (peer-review files) một cách mặc định. Điều này nhằm mở rộng cánh cửa “hộp đen” vốn bao quanh quy trình xuất bản khoa học, theo bài xã luận mới nhất của tạp chí.
Từ năm 2020, Nature đã cho phép tác giả tùy chọn công bố các báo cáo bình duyệt cùng phản hồi chỉnh sửa. Giờ đây, động thái này trở thành mặc định, phản ánh nỗ lực rõ rệt trong việc tăng cường sự minh bạch và sự hiểu biết của công chúng về quy trình đánh giá học thuật – vốn thường được xem là một phần kín đáo, thậm chí khó tiếp cận, của thế giới khoa học.
Theo Nature, việc công khai các báo cáo của các nhà phản biện giúp người đọc hiểu rõ hơn các chỉnh sửa, lý luận, tranh luận học thuật xoay quanh một công trình nghiên cứu, từ đó xây dựng lại lòng tin vào giới khoa học – đặc biệt trong bối cảnh niềm tin này đang suy giảm.
“Đánh giá ngang hàng cải thiện bài báo. Đó là một phần quan trọng của hồ sơ khoa học, cũng như là một phần của tiến trình nghiên cứu và phổ biến kiến thức,” – Nature nhấn mạnh trong bài xã luận.
Động thái này được giới học thuật đánh giá cao. Michael Eisen – cựu biên tập viên tạp chí eLife và là nhà vận động cho cải cách xuất bản khoa học – gọi đây là “bước đi đúng hướng”. Ông nhấn mạnh rằng việc minh bạch hóa quy trình này sẽ làm rõ mức độ nghiêm ngặt trong khoa học, từ đó giảm bớt hoài nghi và hiểu nhầm trong công chúng, đặc biệt với những đề tài nhạy cảm như vắc-xin hay biến đổi khí hậu.
Ngoài ra, Eisen đề xuất Nature nên tiến xa hơn bằng cách công khai cả các phản hồi cho những bài báo bị từ chối. Ông cho rằng việc này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về lý do bài viết không vượt qua vòng bình duyệt – điều thường bị che giấu trong hệ thống xuất bản truyền thống.
Trong bối cảnh một khảo sát của Pew cho thấy chỉ 45% người Mỹ tin rằng các nhà khoa học giao tiếp tốt, Nature kỳ vọng cải cách này sẽ không chỉ là thay đổi về hình thức mà còn là một bước cải tổ sâu sắc, góp phần cải thiện niềm tin của xã hội với khoa học và minh bạch hóa tri thức – một giá trị cốt lõi trong thế giới học thuật hiện đại.