Trước biến động kinh tế và chính sách thuế quan của Mỹ, người tiêu dùng Việt Nam ngày càng thận trọng hơn trong chi tiêu, buộc doanh nghiệp và chính phủ tăng cường kích cầu.
Chi tiêu thận trọng đang trở thành xu hướng phổ biến trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đối mặt với nhiều biến động, đặc biệt là sau những thông tin về thay đổi thuế quan từ Mỹ. Trước tình hình bất ổn, người dân ngày càng ưu tiên tích lũy và hạn chế các khoản chi tiêu không thiết yếu, buộc chính phủ và doanh nghiệp phải tăng cường các biện pháp nhằm thúc đẩy tiêu dùng nội địa và khơi lại niềm tin thị trường.
Anh Tấn Lợi, một nhân viên văn phòng đang làm việc tại quận Tân Phú (TP HCM), dù được tăng lương trong năm nay nhưng vẫn quyết định thắt chặt chi tiêu sau một năm 2024 đầy biến động. “Tôi nghĩ tình hình khó đoán, nên việc tiết kiệm để phòng trường hợp khẩn cấp là cần thiết”, anh chia sẻ. Trường hợp của anh Lợi không phải là cá biệt.
Cùng tâm lý đó, chị Ngân Khánh, cư trú tại quận Bình Thạnh (TP HCM), cho biết gia đình cô đang phải cơ cấu lại chi tiêu sau khi thu nhập bị giảm mạnh trong quý I năm nay. Chồng chị là môi giới chứng khoán, nhưng do thị trường tài chính gặp khó khăn và giao dịch của khách hàng giảm mạnh, tiền hoa hồng bị thu hẹp đáng kể. Các thông tin từ Mỹ về chính sách thuế quan mới càng khiến tâm lý lo ngại lan rộng, nhất là khi thị trường chứng khoán trong nước biến động mạnh suốt tháng 4.
Chị Khánh cho biết kế hoạch du lịch hè cùng gia đình năm nay sẽ bị loại bỏ khỏi danh sách ưu tiên. Giá cả các mặt hàng thiết yếu, đặc biệt là thực phẩm, liên tục tăng khiến ngân sách gia đình chịu áp lực lớn hơn. Ngoài chi phí sinh hoạt, gia đình chị còn phải chi trả cho khoản vay mua nhà và ba hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đang trong thời hạn đóng phí.
“Thay vì đi du lịch, tôi dự định chuyển sang các hình thức tích lũy an toàn hơn như mua vàng vào thời điểm giá ổn định”, chị chia sẻ.
Theo ghi nhận thực tế, không chỉ riêng gia đình anh Lợi hay chị Khánh, ngày càng nhiều hộ gia đình Việt Nam có xu hướng tiêu dùng thận trọng hơn. Bà Nguyễn Phương Nga, Giám đốc kinh doanh cấp cao tại công ty nghiên cứu thị trường Kantar Worldpanel Việt Nam, nhận định: “Người tiêu dùng đang cảm thấy bất an vì không thể đoán trước điều gì sẽ xảy ra vào ngày mai. Chúng tôi đánh giá niềm tin tiêu dùng hiện chưa phục hồi rõ rệt”.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cũng phản ánh xu hướng này. Trong quý I/2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước tăng 9,9% so với cùng kỳ năm trước, tăng 7,5% nếu loại trừ yếu tố giá. Mặc dù đây là mức tăng tích cực hơn năm 2024, song vẫn thấp hơn so với cùng giai đoạn năm 2023. Đáng chú ý, mảng bán lẻ – trụ cột của tiêu dùng – chỉ đạt mức tăng 8,8%, thấp hơn mặt bằng chung.
Trong hai tháng đầu năm, ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) chỉ tăng trưởng 4,3% – dù cao hơn trung bình của hai năm gần nhất, nhưng vẫn thua xa giai đoạn 2019–2022. Nguyên nhân chính là do giá tăng chứ không phải lượng tiêu dùng tăng, theo phân tích của bà Nga.
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) trong quý I tăng 3,22% – vẫn dưới mục tiêu kiểm soát lạm phát 4%, song nhiều nhóm hàng thiết yếu lại có mức tăng mạnh: thịt lợn tăng 12,49%, thuốc và dịch vụ y tế tăng 14,4%, vật liệu xây dựng tăng 5,11%. Trong khi đó, các khoản chi cho thực phẩm, FMCG, sức khỏe và giáo dục chiếm tới 35–40% tổng chi tiêu của hộ gia đình.
“Các bà nội trợ – người thường quản lý ngân sách gia đình – rõ ràng có lý do để lo lắng khi giá cả nhảy múa từng ngày”, bà Nga nhận định.
Bà Tạ Ngọc Phương Thảo, Giám đốc Quốc gia nền tảng dữ liệu và phân tích tài chính Investing tại Việt Nam, cho rằng việc người dân dè dặt tiêu dùng cũng phần nào xuất phát từ sự giảm sút trong các kênh đầu tư như chứng khoán và bất động sản. Khi tài sản tài chính sụt giảm, khả năng và tâm lý chi tiêu cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Trong bối cảnh đó, ngày 11/4, Chính phủ khẳng định vẫn giữ nguyên mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 từ 8% trở lên – dù phải đối mặt với thách thức từ chính sách thuế quan của Mỹ. Với khu vực dịch vụ hiện chiếm tới 43,48% GDP, việc đẩy mạnh tiêu dùng trong nước trở thành yếu tố sống còn.
Trích dẫn một nghiên cứu từ tạp chí “Journal of Consumer Research” của Đại học Chicago, bà Thảo cho rằng tâm lý người tiêu dùng là nền tảng khởi đầu cho chuỗi phản ứng kinh tế tích cực. Khi người dân tin tưởng vào sự ổn định hoặc cải thiện thu nhập, họ sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn, kể cả với những mặt hàng giá trị lớn. Sự lạc quan này tạo thành vòng lặp: tiêu dùng tăng, kinh tế phát triển, và ngược lại, điều này tiếp tục củng cố niềm tin.
Trước những thách thức từ thuế quan Mỹ, Thủ tướng đã chỉ đạo các bộ, ngành triển khai gói hỗ trợ khẩn cấp. Ngành ngân hàng được giao nhiệm vụ giải ngân 500.000 tỷ đồng tín dụng ưu đãi vào các lĩnh vực then chốt như hạ tầng, khoa học công nghệ và đặc biệt là kích thích tiêu dùng nội địa. Đồng thời, Bộ Tài chính được đề nghị trình các giải pháp gia hạn, giảm thuế, trong đó bao gồm việc tiếp tục giảm 2% thuế VAT đến hết năm 2026.
Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất Lượng Cao, cảnh báo rằng doanh nghiệp cần chủ động giữ thị trường trong nước khi hàng ngoại giá rẻ có thể tràn vào do rào cản thương mại tại Mỹ. “Chúng ta cần chăm sóc khách hàng tốt hơn, tìm mọi cách giữ thị phần và không để mất lòng tin người tiêu dùng”, bà nói.
Đồng quan điểm, bà Nguyễn Phương Nga nhấn mạnh tầm quan trọng của việc doanh nghiệp hiểu rõ từng kênh phân phối để tối ưu hóa chiến lược bán hàng. Đồng thời, các chính sách khuyến mãi cần được cân nhắc kỹ lưỡng vì theo nghiên cứu tại châu Á của Kantar, chỉ 60% doanh thu từ khuyến mãi mang lại giá trị bền vững. Việc công khai minh bạch chất lượng sản phẩm sẽ là yếu tố giúp người tiêu dùng yên tâm xuống tiền.
