Một peptide đặc biệt từ nọc độc bọ cạp Amazon có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư vú, mở ra hướng đi mới trong điều trị ung thư.
Một phát hiện đáng chú ý từ các nhà khoa học Brazil đang mở ra hy vọng mới trong cuộc chiến chống lại ung thư vú—loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ. Nọc độc của loài bọ cạp Brotheas amazonicus, sinh sống tại rừng mưa Amazon, đã được chứng minh có chứa một phân tử peptide tên là BamazScplp1 có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư vú theo cơ chế tương tự như hóa trị liệu.
Giáo sư Eliane Candiani Arantes từ Đại học São Paulo cho biết nhóm nghiên cứu của bà đã phát hiện phân tử này qua phân tích sinh học, nhận thấy nó tương tự với các hoạt chất từ nọc độc các loài bọ cạp khác từng có tác dụng ức chế tế bào ung thư. BamazScplp1 gây ra hiện tượng hoại tử—một dạng chết tế bào không kiểm soát—khiến các tế bào ung thư vỡ và biến mất, khác với các cơ chế điều hòa tế bào thông thường.
Đặc biệt, thay vì khai thác bọ cạp trong tự nhiên, nhóm nghiên cứu sử dụng kỹ thuật “biểu hiện dị loại” để tổng hợp peptide này. Họ đưa gen mã hóa BamazScplp1 vào vi sinh vật như nấm men Pichia pastoris để sản xuất đại trà, tránh phụ thuộc vào nguồn tự nhiên và đảm bảo khả năng mở rộng trong tương lai.
Đây không phải lần đầu tiên Brazil đi tiên phong trong việc khai thác nọc độc phục vụ y học. Tại Trung tâm Nghiên cứu Nọc độc và Động vật có nọc độc (CEVAP), các nhà khoa học đã phát triển chất trám sinh học từ enzyme nọc rắn, có tiềm năng lớn trong phục hồi dây thần kinh và điều trị tổn thương cột sống. Kết hợp protein từ nọc rắn với các yếu tố tăng trưởng mạch máu, họ đang thử nghiệm một loại keo siêu dính có thể mở rộng sản xuất công nghiệp và ứng dụng rộng rãi.
Tất cả các nghiên cứu trên nằm trong khuôn khổ chương trình CTS—Trung tâm Khoa học Chuyển dịch và Phát triển Dược phẩm Sinh học—do tổ chức FAPESP tài trợ, với mục tiêu đưa phát kiến sinh học vào thực tế điều trị. Ngoài bọ cạp, nhóm còn khai thác các protein từ rắn đuôi chuông như cholinein-1 và CdtVEGF—các hợp chất có khả năng tái tạo mô và thúc đẩy phát triển mạch máu.
Dù hiện tại BamazScplp1 mới đang ở giai đoạn thử nghiệm tiền lâm sàng, phát hiện này đã thu hút sự chú ý tại Tuần lễ FAPESP Pháp, tổ chức tại Toulouse. Trong tương lai, nếu được chứng minh hiệu quả và an toàn, peptide này có thể trở thành một loại thuốc chống ung thư vú mới, giảm tác dụng phụ và bổ sung cho các phương pháp điều trị hiện hành.
Việc tận dụng tiềm năng từ thiên nhiên, như nọc độc động vật, cho thấy triển vọng lớn trong phát triển dược phẩm sinh học thế hệ mới—một xu hướng đang được giới khoa học toàn cầu tích cực theo đuổi.
