Sau nhiều tuần chỉ trích, ông Trump bất ngờ tuyên bố “tiến triển lớn” và lên kế hoạch gặp ông Putin.1 Liệu đây có phải là một bước đột phá cho hòa bình Ukraine hay chỉ là một cái bẫy tinh vi của điện Kremlin?
Chỉ trong chớp mắt, thái độ của Tổng thống Donald Trump đối với điện Kremlin đã xoay chuyển 180 độ. Sau nhiều tuần liền chỉ trích các cuộc không kích “kinh tởm” vào Kyiv và gọi người đồng cấp Vladimir Putin là “hoàn toàn điên rồ”, ông Trump giờ đây lại lạc quan tuyên bố về “tiến triển lớn” hướng tới việc chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.2
Sự thay đổi đột ngột này diễn ra ngay sau khi đặc phái viên của ông, Steve Witkoff, có cuộc họp kéo dài ba giờ với ông Putin tại Moscow vào thứ Tư. Tổng thống Mỹ dự đoán một cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Nga trong vài tuần tới có thể đặt dấu chấm hết cho cuộc xung đột đã kéo dài ba năm.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn nhất treo lơ lửng trên bàn cờ chính trị toàn cầu là: Liệu đây có phải một bước đột phá thực sự, hay ông Trump đang một lần nữa bước vào cái bẫy được giăng sẵn một cách tài tình bởi ông chủ điện Kremlin?
Tín hiệu lạc quan: Liệu lần này có khác?
Có một số lý do để tin rằng lần này hy vọng không phải là điều viển vông. Thay vì chỉ dùng lời lẽ tâng bốc, ông Trump dường như đang áp dụng một chiến lược mới: gây áp lực để buộc ông Putin phải ngồi vào bàn đàm phán.
Sự chuyển động ngoại giao này trùng hợp với thời điểm ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế nặng lên Ấn Độ, một trong những khách hàng mua dầu lớn nhất của Nga, nguồn tài chính chủ chốt cho cỗ máy chiến tranh của Moscow. Đồng thời, một thời hạn do chính ông Trump đặt ra để áp đặt các lệnh trừng phạt mới lên Nga cũng đang đến gần.
Chiến thuật gây sức ép dường như đã mang lại kết quả ban đầu. Chính Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng đưa ra một ghi nhận lạc quan hiếm hoi.
“Nga bây giờ dường như có xu hướng nghiêng về một lệnh ngừng bắn hơn – áp lực đang phát huy tác dụng,” ông Zelensky nói và cảnh báo thêm, “Điều cốt yếu là đảm bảo họ không lừa dối bất kỳ ai trong các chi tiết – cả chúng tôi và Hoa Kỳ.”
Một cuộc gặp thượng đỉnh ba bên tiềm năng giữa ông Trump, ông Putin và ông Zelensky sẽ là cuộc gặp gỡ ngoại giao quan trọng nhất kể từ khi cuộc chiến bắt đầu, tạo ra một sức ép khổng lồ buộc các bên phải đưa ra những cam kết thực chất.
Những lý do để hoài nghi: Ván cờ quen thuộc của điện Kremlin
Bất chấp những tia hy vọng, lịch sử và thực tế chính trị lại đưa ra nhiều lý do để hoài nghi. Các chuyên gia như David Salvo từ Quỹ German Marshall Fund cảnh báo rằng Washington thường đánh giá thấp mức độ mà điện Kremlin đã đầu tư vào cuộc chiến này. “Tính hợp pháp và số phận của toàn bộ chế độ Putin đều dựa vào việc không chỉ kết thúc cuộc chiến theo các điều kiện của Nga mà còn tiếp tục chiến đấu trong tương lai gần,” ông Salvo phân tích.
Vladimir Putin có thể chỉ đang chơi lại ván bài cũ. Trong suốt nhiệm kỳ của mình, ông Trump đã nhiều lần bị nhà lãnh đạo Nga làm cho bẽ mặt. Một cuộc gặp thượng đỉnh, tự bản thân nó, đã là một món quà vô giá cho ông Putin, giúp một nhà lãnh đạo bị coi là kẻ ngoài lề quay trở lại vũ đài ngoại giao hàng đầu thế giới mà không cần phải trả một cái giá nào.
Nhiều người lo ngại về việc lặp lại kịch bản của hội nghị thượng đỉnh Helsinki trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nơi ông Putin được cho là đã thao túng thành công người đồng cấp Mỹ. Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton nhận định: “Tôi nghĩ ông Putin sẽ xem đây là một cơ hội. Ông ấy biết mình đã đẩy Trump đi hơi xa và ông ấy sẽ có những ý tưởng để đưa mọi thứ trở lại theo hướng có lợi cho mình.”
Câu hỏi cốt lõi là Nga sẽ đề nghị điều gì. Một lệnh ngừng bắn toàn diện dường như khó xảy ra khi các cuộc tấn công mùa hè của Moscow vẫn đang diễn ra. Rất có thể điện Kremlin sẽ đưa ra một nhượng bộ nhỏ, chẳng hạn như ngừng không kích vào dân thường, để câu giờ và tiếp tục các mục tiêu chiến lược trên bộ.
Cuối cùng, dù viễn cảnh hòa bình rất hấp dẫn, nguy cơ ông Trump bị sa vào một màn kịch ngoại giao được dàn dựng công phu vẫn rất lớn. Kết quả thực sự không nằm ở những cái bắt tay và các buổi chụp hình, mà ở những chi tiết được đàm phán sau cánh cửa đóng kín.
