Hơn 22 tấn hạt nêm bị thu giữ. Ảnh: Công an cung cấp
Ngày 27/4, Công an tỉnh Phú Thọ đã triệt phá một cơ sở sản xuất thực phẩm giả quy mô lớn tại Công ty TNHH Famimoto Việt Nam, xã Thụy Vân, thành phố Việt Trì. Tại hiện trường, lực lượng chức năng thu giữ hơn 71.000 lít dầu ăn, gần 40 tấn mì chính, 22 tấn hạt nêm, 9 tấn bột canh, cùng 84 tấn phụ gia thực phẩm. Các sản phẩm này được đóng gói dưới nhãn hiệu nổi tiếng như “Boat Brand” (Singapore), “Famimoto” (Nhật Bản), nhưng thực tế đều là hàng giả, không đạt tiêu chuẩn chất lượng theo giám định của Viện Khoa học hình sự Bộ Công an.
Các sản phẩm hàng giả bị thu giữ. Ảnh: Công an cung cấp
Hành vi sản xuất thực phẩm giả không chỉ xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng. Dầu ăn giả có thể chứa các axit béo tự do cao, hợp chất oxy hóa như aldehyde và peroxide – những chất khi tích lũy lâu dài có thể gây viêm mạn tính, xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ ung thư. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Cancer Letters năm 2020 chỉ ra rằng aldehyde sản sinh từ dầu ăn tái chế có khả năng gây biến đổi DNA, làm tăng tỷ lệ ung thư gan và đại trực tràng.
Tương tự, việc tiêu thụ mì chính giả hoặc kém chất lượng, ngoài việc ảnh hưởng đến vị giác, còn tiềm ẩn nguy cơ gây tổn thương gan, thận. Nghiên cứu đăng trên Journal of Food Biochemistry (2022) cho thấy việc sử dụng mì chính pha trộn không kiểm soát có thể dẫn đến stress oxy hóa, làm suy giảm chức năng gan.
Vụ việc ở Phú Thọ đặt ra câu hỏi lớn về vai trò và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giám sát thị trường thực phẩm. Theo Luật An toàn thực phẩm Việt Nam năm 2010 (sửa đổi năm 2018), trách nhiệm kiểm tra, giám sát sản xuất và kinh doanh thực phẩm thuộc về Bộ Y tế, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn.. Tuy nhiên, trong thực tế, việc kiểm tra định kỳ tại các cơ sở nhỏ lẻ còn lỏng lẻo, chủ yếu dựa vào báo cáo tự công bố tiêu chuẩn sản phẩm mà thiếu kiểm tra thực chất.
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, hành vi sản xuất, buôn bán thực phẩm giả có thể bị xử lý hình sự theo Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017). Theo đó, nếu gây thiệt hại lớn hoặc dẫn tới hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, người vi phạm có thể bị phạt tù lên tới 20 năm hoặc tù chung thân.
Nếu so sánh quốc tế, nhiều nước áp dụng chế tài nghiêm khắc hơn để bảo vệ người tiêu dùng trước thực phẩm giả. Tại Hoa Kỳ, theo Đạo luật Liên bang về Thực phẩm, Dược phẩm và Mỹ phẩm (Federal Food, Drug, and Cosmetic Act – FFDCA), việc cố ý sản xuất thực phẩm giả có thể bị phạt tù lên tới 3 năm và phạt tiền lên tới 10.000 USD cho mỗi hành vi vi phạm.. Ở châu Âu, Quy định (EU) 2017/625 yêu cầu các quốc gia thành viên thực hiện kiểm tra không báo trước và có quyền phạt rất nặng các hành vi gian lận thực phẩm, với mức phạt có thể lên tới 10% tổng doanh thu doanh nghiệp vi phạm.
Để tăng cường hiệu quả quản lý thực phẩm tại Việt Nam, cần kiến nghị các biện pháp cụ thể như:
- Bắt buộc xét nghiệm định kỳ các lô sản phẩm thay vì chỉ kiểm tra hồ sơ công bố;
- Áp dụng mức phạt hành chính nặng hơn, tương tự như EU, đối với tổ chức sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả;
- Triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc bắt buộc đối với các sản phẩm thực phẩm đóng gói;
- Xây dựng cơ chế tố giác, bảo vệ người tố giác hành vi gian lận thực phẩm.
Chỉ với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng, mới có thể ngăn chặn triệt để nạn thực phẩm giả – mối đe dọa âm thầm nhưng cực kỳ nguy hiểm đối với sức khỏe cộng đồng.
