Quốc hội Iran bỏ phiếu đình chỉ hợp tác với IAEA sau các cuộc không kích của Mỹ và Israel nhằm vào cơ sở hạt nhân, làm gia tăng căng thẳng khu vực và gây khó cho nỗ lực giám sát quốc tế.
Hôm 25-6, Quốc hội Iran đã tiến hành bỏ phiếu thông qua việc đình chỉ hợp tác với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) – tổ chức giám sát hạt nhân trực thuộc Liên Hợp Quốc. Thông tin được kênh truyền hình nhà nước IRIB đăng tải, trong bối cảnh căng thẳng leo thang sau loạt không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân Iran.
Quyết định này hiện cần được Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao, do Tổng thống Masoud Pezeshkian đứng đầu, chính thức phê chuẩn để có hiệu lực. Tuy nhiên, trong thực tế, các quyết định mang tính đối ngoại tại Iran, bao gồm lĩnh vực hạt nhân, thường chỉ có giá trị khi được hậu thuẫn bởi lãnh tụ tối cao Ali Khamenei – người có quyền lực tối cao tại quốc gia Hồi giáo này.
Động thái trên diễn ra chỉ ít ngày sau khi Mỹ và Israel tiến hành chiến dịch tấn công quy mô lớn vào các địa điểm hạt nhân trọng yếu của Iran như Fordow và Natanz. Các vụ không kích đã khiến mối quan hệ vốn mong manh giữa Tehran và IAEA rơi vào tình trạng gián đoạn.
Trước đó, IAEA vẫn duy trì sự hiện diện của các thanh tra viên tại Iran suốt thời gian xảy ra xung đột. Cơ quan này cho biết các thanh tra sẵn sàng nối lại công tác kiểm tra, giám sát các kho vật liệu hạt nhân – trong đó có hơn 400 kg uranium làm giàu tới 60% – ngay khi tình hình cho phép. Đây là loại uranium được xem là sát ngưỡng phục vụ chế tạo vũ khí hạt nhân.
Vào đầu tuần này, Ủy ban An ninh Quốc gia và Chính sách Đối ngoại của Quốc hội Iran cũng đã đưa ra kiến nghị đóng cửa Eo biển Hormuz – tuyến vận chuyển dầu mỏ trọng yếu toàn cầu – nhằm đáp trả các đòn tấn công quân sự từ phương Tây. Dù chưa được thông qua, kiến nghị này phản ánh xu hướng cứng rắn đang gia tăng trong giới lập pháp Iran.
Trong tuyên bố gần nhất, IAEA bày tỏ hy vọng sớm được quay trở lại các địa điểm hạt nhân của Iran để tiếp tục công việc giám sát. Tuy nhiên, với việc Quốc hội Iran chọn ngừng hợp tác, tương lai hoạt động kiểm soát hạt nhân tại nước này đang trở nên mờ mịt hơn bao giờ hết.
Giới quan sát nhận định nếu được Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao phê duyệt, quyết định này không chỉ làm gián đoạn công tác thanh tra của IAEA mà còn tạo ra một lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống giám sát quốc tế đối với chương trình hạt nhân của Iran – vốn là tâm điểm lo ngại toàn cầu suốt nhiều năm qua.
