Khi các điểm đến truyền thống như Anh, Mỹ, Canada và Úc siết chặt chính sách visa, các quốc gia Đông Á đang nổi lên như trung tâm quốc tế hóa giáo dục mới, với chiến lược hấp dẫn sinh viên trong khu vực và quốc tế.
Trong bối cảnh những chính sách nhập cư ngày càng khắt khe tại các nước nói tiếng Anh, làn sóng quốc tế hóa giáo dục đang dịch chuyển mạnh mẽ về phía Đông. Những quốc gia được mệnh danh là “con hổ châu Á” như Hàn Quốc, Hồng Kông, Singapore và Đài Loan đang tận dụng thời cơ để thúc đẩy vai trò trung tâm giáo dục quốc tế trong khu vực, đồng thời giảm phụ thuộc vào các cường quốc truyền thống như Mỹ hay Anh.
Làn sóng ngược: Sinh viên Đông Á nhìn về khu vực
Theo báo cáo của Hội đồng Anh, từ năm 2013 đến 2020, lượng sinh viên di chuyển trong nội khối Đông Á tăng trưởng nhanh hơn so với số lượng du học sinh từ khu vực này đến các nước phương Tây. Điều này cho thấy sự thay đổi lớn trong hành vi chọn điểm đến du học – thay vì “Tây tiến”, sinh viên đang chọn những lựa chọn gần gũi hơn về địa lý, văn hóa và chi phí.
Chính sách visa khắt khe hơn tại Anh, Mỹ, Canada và Úc – như ngừng phỏng vấn cấp visa, thắt chặt kiểm tra hồ sơ mạng xã hội, hạn chế thời gian lưu trú sau tốt nghiệp – đã góp phần thúc đẩy xu hướng này. Ngược lại, các quốc gia Đông Á đang mở rộng cửa đón sinh viên, cải thiện chính sách cư trú và giảm học phí nhằm thu hút nhân tài.
Hồng Kông: Tăng tốc thương hiệu “Study in Hong Kong”
Là một đặc khu hành chính của Trung Quốc với hệ thống giáo dục theo chuẩn phương Tây, Hồng Kông đang nổi lên như một trung tâm đào tạo đại học khu vực. Trong giai đoạn 2019–2022, số lượng sinh viên quốc tế tại tám đại học công lập của Hồng Kông tăng từ 12.349 lên 13.376 – trong đó 65% đến từ Trung Quốc đại lục.
Dù vậy, chính quyền nơi đây đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn sinh viên, mở rộng chiến dịch tuyển sinh tới các quốc gia như Ấn Độ, Nigeria, Ả Rập Saudi, Indonesia và Afghanistan. Theo ông James Tang – Tổng thư ký Ủy ban Cấp học bổng Đại học Hồng Kông – quốc tế hóa không chỉ là chiến lược giáo dục mà còn là động lực tăng trưởng kinh tế và đổi mới sáng tạo.
“Chúng tôi không gặp vấn đề về việc làm, mà thiếu người tài. Quốc tế hóa giúp giải bài toán đó và hỗ trợ quá trình chuyển đổi kinh tế sang đổi mới công nghệ.”
— James Tang, Hồng Kông
Bên cạnh đó, Hồng Kông cũng đặt mục tiêu xây dựng môi trường học tập thực sự đa văn hóa bằng cách phát triển cơ sở hạ tầng và ký túc xá đáp ứng nhu cầu sinh viên quốc tế.
Hàn Quốc: Tăng tốc chiến dịch “300K”
Với tỷ lệ sinh giảm mạnh và dân số già hóa nhanh chóng, Hàn Quốc đang xem du học sinh như một phần giải pháp nhân khẩu học. Dự án “300K” của chính phủ nước này đặt mục tiêu thu hút 300.000 sinh viên quốc tế vào năm 2027.
Đến giữa năm 2024, con số đã đạt 236.000 – tăng 29.000 chỉ trong một năm và vượt xa mức 170.000 của năm 2022. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự dịch chuyển chiến lược của hệ thống giáo dục Hàn Quốc.
Dù vậy, làn sóng sinh viên quốc tế cũng gặp không ít rào cản: từ lo ngại của người dân về cạnh tranh việc làm, đến việc thiếu hỗ trợ trong đời sống sinh viên. Theo giáo sư Jun Hyun Hong từ Đại học Chung-Ang:
“Quốc tế hóa không chỉ là đón sinh viên quốc tế. Quan trọng là tác động của họ đến sinh viên trong nước, hệ thống giáo dục và thị trường lao động tương lai.”
Chính phủ Hàn Quốc đang tích cực phát triển các chương trình trao đổi, học bổng và hợp tác học thuật, trong đó nổi bật là chương trình Campus Asia – liên kết học thuật giữa Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản – và sáng kiến AIMS giữa Hàn Quốc và ASEAN.
Chuyển hướng chiến lược: Không còn phụ thuộc vào phương Tây
Khi các đại học Mỹ thu hẹp tuyển sinh, cắt giảm ngân sách và bị giới hạn hợp tác với Trung Quốc, các quốc gia Đông Á như Hàn Quốc và Hồng Kông đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược.
Hồng Kông hiện có hơn 400 dự án nghiên cứu hợp tác với các trường đại học Anh, chiếm gần 1/3 tổng số dự án quốc tế. Đây là nền tảng để phát triển sâu hơn mối quan hệ học thuật song phương – đặc biệt trong bối cảnh quan hệ hợp tác với Mỹ bị hạn chế vì lý do “an ninh quốc gia”.
“Chúng tôi không cần phải học theo mô hình của Mỹ hay Anh. Hồng Kông và Hàn Quốc có thể xây dựng lộ trình riêng phù hợp với giá trị quốc gia và bối cảnh khu vực.”
— GS. Jun Hyun Hong, Hàn Quốc
Việt Nam trong làn sóng quốc tế hóa mới
Làn sóng quốc tế hóa giáo dục Đông Á không chỉ tạo ra cơ hội cho sinh viên trong khu vực, mà còn ảnh hưởng đến quyết định du học của hàng ngàn sinh viên Việt Nam.
Theo thống kê từ Cục Hợp tác quốc tế, mỗi năm Việt Nam có khoảng 30.000 sinh viên du học tại các nước Đông Á, chủ yếu là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc. Con số này được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng nhờ chính sách visa thuận lợi, chi phí hợp lý và vị trí địa lý gần gũi.
So với chi phí du học ở Anh hoặc Mỹ, mức học phí ở Hàn Quốc hay Hồng Kông chỉ bằng 50–70%. Ngoài ra, các trường Đông Á đang đẩy mạnh học bổng toàn phần, chương trình học tiếng Anh và hỗ trợ tìm việc làm sau tốt nghiệp – điều mà nhiều sinh viên Việt Nam quan tâm.
Kết luận: Sự dịch chuyển quyền lực giáo dục toàn cầu?
Khi các quốc gia phương Tây dần khép lại cánh cửa với sinh viên quốc tế, Đông Á đang nổi lên như một điểm sáng mới. Sự đầu tư bài bản, chiến lược rõ ràng, và ý chí quốc gia mạnh mẽ đang giúp khu vực này thiết lập lại trật tự quốc tế hóa giáo dục đại học.
Đối với sinh viên Việt Nam, đây là cơ hội lớn để tiếp cận nền giáo dục chất lượng, tiết kiệm chi phí và mở rộng tương lai nghề nghiệp – ngay tại khu vực châu Á năng động.
