Dù có hệ thống hỗ trợ cha mẹ hàng đầu thế giới, Na Uy vẫn chứng kiến tỷ lệ sinh thấp kỷ lục, đặt ra câu hỏi về vai trò của yếu tố tâm lý và văn hóa trong quyết định sinh con.
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với tình trạng giảm tỷ lệ sinh, Na Uy—quốc gia nổi tiếng với hệ thống phúc lợi xã hội ưu việt—cũng không nằm ngoài xu hướng này. Mặc dù chính phủ Na Uy đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ cha mẹ mà nhiều nước khác xem là hình mẫu, tỷ lệ sinh tại quốc gia Bắc Âu này vẫn tiếp tục sụt giảm nghiêm trọng. Đây là một nghịch lý được các nhà nghiên cứu, chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đặc biệt quan tâm.
Na Uy từ lâu đã được Tổ chức UNICEF đánh giá là một trong những quốc gia có chính sách thân thiện với gia đình hàng đầu thế giới. Cha mẹ ở đây được hưởng 12 tháng nghỉ phép có lương khi sinh con và có quyền gửi trẻ đến nhà trẻ từ khi trẻ tròn 1 tuổi, nhờ vào chính sách trợ cấp mẫu giáo được áp dụng từ năm 2008. Mục tiêu là giúp phụ huynh cân bằng giữa công việc và trách nhiệm gia đình.
Tuy nhiên, số liệu thống kê chính thức cho thấy tỷ lệ sinh ở Na Uy đã giảm từ 1,98 con/phụ nữ vào năm 2009 xuống chỉ còn 1,44 vào năm 2024. Đáng chú ý, năm 2023 ghi nhận mức thấp kỷ lục với chỉ 1,40 con/phụ nữ. Điều này đã khiến chính phủ thành lập một Ủy ban Tỷ lệ sinh để tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
Theo bà Rannveig Kaldager Hart, Chủ tịch Ủy ban Tỷ lệ sinh và là nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Y tế Công cộng Na Uy, nguyên nhân chủ yếu khiến tỷ lệ sinh giảm là do ngày càng ít người quyết định sinh con đầu lòng trước tuổi 30, và xu hướng sinh ít hơn hai con ngày càng phổ biến. Một yếu tố đáng chú ý khác là sự suy giảm tỷ lệ kết hôn trong độ tuổi 20, theo phân tích của Giáo sư Katrine Vellesen Løken từ Trường Kinh tế Na Uy.
Ngoài các yếu tố tài chính, các nhà nghiên cứu cho rằng cần xét đến tác động của tâm lý và văn hóa. Tiến sĩ Theodore Cosco, chuyên gia tại Viện Lão hóa Dân số Oxford, nhận định rằng chính sách hỗ trợ tài chính tuy quan trọng nhưng không đủ. Những yếu tố sâu hơn như áp lực xã hội, phong cách nuôi dạy con cái hiện đại và kỳ vọng quá cao từ cộng đồng cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quyết định sinh con.
“Phong cách nuôi dạy con cái chuyên sâu, trong đó cha mẹ đầu tư rất nhiều thời gian, tài chính và cảm xúc, có thể khiến nhiều người chùn bước hoặc trì hoãn việc sinh con,” bà Hart chia sẻ.
Ngoài ra, sự gia tăng số người trẻ sống độc thân và tỷ lệ chia tay ở các cặp đôi trẻ cũng khiến khả năng hình thành gia đình trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Giáo sư Øystein Kravdal từ Đại học Oslo đồng quan điểm khi ông đặt câu hỏi liệu có phải giới trẻ hiện nay đang phải chịu sức ép quá lớn từ xã hội trong vai trò làm cha mẹ.
Mặc dù tình hình hiện tại là đáng lo ngại, các chuyên gia không cho rằng chính sách hỗ trợ cha mẹ của Na Uy là thất bại. Trái lại, họ cho rằng nếu không có những chính sách này, tỷ lệ sinh có thể còn thấp hơn nữa. Bà Løken nhấn mạnh rằng các chính sách hiện tại vẫn có giá trị nhưng cần mở rộng thêm theo hướng toàn diện hơn.
Trong báo cáo sơ bộ của mình, Ủy ban Tỷ lệ sinh đã đề xuất một số giải pháp như tăng hỗ trợ tài chính cho phụ huynh dưới 30 tuổi, nâng cao nhận thức về sinh sản trong giáo dục và cải thiện điều kiện sống cho các gia đình trẻ. Đặc biệt, một hướng đi mới được đề xuất là tập trung vào thay đổi các yếu tố văn hóa như giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử, thúc đẩy hoạt động cộng đồng và tăng cường giao tiếp xã hội, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc hình thành gia đình.
Sự sụt giảm tỷ lệ sinh ở Na Uy cho thấy rằng các chính sách hỗ trợ tài chính và nghỉ phép dù mạnh mẽ đến đâu cũng không đủ để đảo ngược xu hướng này nếu thiếu sự đồng hành từ những thay đổi sâu rộng về văn hóa và xã hội. Bài học từ Na Uy có thể giúp các quốc gia khác cân nhắc lại cách tiếp cận vấn đề sinh sản trong kỷ nguyên hiện đại.