Thái Lan nhấn mạnh ưu tiên giải pháp song phương trong xung đột với Campuchia, từ chối sự tham gia của quốc gia trung gian bất chấp lời mời từ Mỹ, Trung Quốc và Malaysia.
Giữa bối cảnh xung đột biên giới leo thang với Campuchia, Chính phủ Thái Lan tuyên bố sẽ không chấp nhận bên thứ ba làm trung gian hòa giải. Thay vào đó, Bangkok khẳng định mong muốn giải quyết vấn đề bằng đối thoại trực tiếp với Phnom Penh nhằm kiểm soát tình hình một cách chủ động và phù hợp với lợi ích quốc gia.
Ngày 25/7, quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai cảnh báo nguy cơ chiến tranh nếu các cuộc giao tranh tiếp tục leo thang. Phát biểu trước báo giới, ông xác nhận lực lượng hai bên đã sử dụng vũ khí hạng nặng và các cuộc đụng độ lan rộng tại ít nhất 12 địa điểm dọc biên giới.
Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Thái Lan, ông Nikorndej Balankura, khẳng định: “Hiện tại, chúng tôi chưa cần bất kỳ hình thức hòa giải nào từ quốc gia thứ ba”. Lời phát biểu này được đưa ra sau khi Mỹ, Trung Quốc và Malaysia – nước đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của ASEAN – đề nghị đứng ra hỗ trợ làm trung gian đối thoại.
Song song đó, phía Campuchia cũng có những động thái mạnh mẽ về ngoại giao. Bộ Ngoại giao nước này đã triệu tập cuộc họp khẩn với các đại sứ nước ngoài nhằm tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra giải pháp cho xung đột đang leo thang.
Bên cạnh nỗ lực ngoại giao, tình hình thực địa tiếp tục căng thẳng. Giao tranh bùng phát dữ dội tại các khu vực đền Ta Moan Thom, Ta Krabey và Preah Vihear. Theo báo cáo từ lực lượng quân sự hai bên, pháo hạng nặng, rocket BM-21 và cả bom chùm đã được sử dụng.
Đáng chú ý, Cơ quan Hành động bom mìn Campuchia (CMAA) cáo buộc Thái Lan đã sử dụng “số lượng lớn bom chùm” tại tỉnh Preah Vihear, vi phạm nghiêm trọng Công ước Vũ khí chùm mà Campuchia là thành viên. Thái Lan bác bỏ cáo buộc này, đồng thời tố ngược Campuchia tấn công các khu dân cư bằng vũ khí tầm xa, gây thương vong cho dân thường.
Tại mặt trận ngoại giao, Campuchia phản đối thông tin từ phía Thái Lan cho rằng đã kiểm soát đền Preah Vihear và Wat Kaeo Sikha Khiri Svara. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Campuchia Maly Socheata nhấn mạnh: “Những khu vực này vẫn nằm trong sự kiểm soát hoàn toàn của Campuchia”. Đồng thời, bà lên án việc sử dụng bom chùm tại khu vực di sản UNESCO là “vi phạm nghiêm trọng các chuẩn mực quốc tế”.
Tình hình ngày càng nghiêm trọng khi cả hai nước đều tăng cường hiện diện quân sự. Quân đội Thái Lan đã tận dụng sáu khu vực thuộc các công viên quốc gia dọc biên giới làm căn cứ hoạt động. Hơn 100.000 người dân Thái đã được sơ tán khỏi vùng chiến sự. Về phía Campuchia, khoảng 1.500 hộ dân cũng đã được đưa khỏi khu vực nguy hiểm.
Thương vong ngày càng gia tăng. Bộ Y tế Thái Lan xác nhận đã có ít nhất 15 người thiệt mạng, trong đó có 14 dân thường và 46 người bị thương. Campuchia hiện mới công bố con số một người chết và năm người bị thương ở tỉnh Oddar Meanchey.
Nguyên nhân sâu xa của cuộc xung đột xuất phát từ tranh chấp lãnh thổ kéo dài hàng chục năm qua. Vấn đề phân định ranh giới chưa được giải quyết dứt điểm sau thời kỳ thực dân đã dẫn đến tranh chấp tại các khu vực đền cổ như Preah Vihear, Ta Moan Thom và Ta Krabey. Dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) từng phán quyết đền Preah Vihear thuộc về Campuchia, Thái Lan vẫn không hoàn toàn chấp thuận.
Căng thẳng càng bùng phát mạnh kể từ cuối tháng 5, sau một vụ đấu súng tại biên giới khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng. Các động thái chính trị nội bộ giữa hai nước, đặc biệt là việc Thái Lan đình chỉ chức vụ thủ tướng với bà Paetongtarn Shinawatra, cũng góp phần làm tình hình thêm phức tạp.
Trước diễn biến phức tạp, cộng đồng quốc tế bày tỏ quan ngại sâu sắc. Bộ Ngoại giao Việt Nam kêu gọi hai bên kiềm chế, không sử dụng vũ lực và giải quyết bất đồng bằng biện pháp hòa bình, dựa trên các nguyên tắc luật pháp quốc tế và Hiến chương ASEAN. Trung Quốc, Malaysia và Liên Hợp Quốc cũng đề xuất các nỗ lực hòa giải nhằm ngăn chặn xung đột mở rộng.
Hiện tại, mọi ánh mắt đang đổ dồn vào cuộc họp khẩn của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc theo yêu cầu của Campuchia, với hy vọng làm dịu căng thẳng giữa hai quốc gia láng giềng Đông Nam Á vốn từng có tiền lệ xung đột quân sự trong quá khứ.