Khủng hoảng thiếu chip ô tô vẫn tiếp diễn trong năm 2025, gây ảnh hưởng mạnh đến tiến độ giao xe, tính năng trang bị và chi phí thực tế mà người mua xe tại Mỹ và nhiều thị trường khác, bao gồm cả Việt Nam, phải đối mặt.
Thiếu chip ô tô vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt
Đến giữa năm 2025, cuộc khủng hoảng thiếu chip bán dẫn vẫn đang đè nặng lên ngành ô tô toàn cầu, đặc biệt tại thị trường Mỹ – nơi tập trung phần lớn các hãng sản xuất lớn của thế giới. Điều bất ngờ là sự thiếu hụt nghiêm trọng lại không xảy ra với những con chip siêu nhỏ, siêu tiên tiến như nhiều người nghĩ, mà rơi vào nhóm chip “công nghệ cũ” (mature-node), có kích thước 28 nm đến 40 nm.
Đây là những loại vi mạch quan trọng, được dùng phổ biến trong các hệ thống an toàn như camera hỗ trợ giữ làn, cảnh báo điểm mù, cảm biến radar, cũng như bộ xử lý màn hình giải trí trung tâm, đồng hồ tốc độ điện tử và hệ thống quản lý năng lượng trên các mẫu xe hybrid hay xe điện.
Vì sao chip cũ lại trở thành “nút thắt” mới?
Về bản chất, ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đang chạy đua phát triển những dòng chip siêu nhỏ phục vụ điện thoại thông minh, trí tuệ nhân tạo và trung tâm dữ liệu. Trong khi đó, ngành ô tô lại chủ yếu sử dụng những dòng chip được đánh giá là “công nghệ cũ” nhưng có độ ổn định và khả năng hoạt động lâu dài hơn — rất phù hợp với yêu cầu an toàn và độ bền của xe.
Theo số liệu của McKinsey, tính đến năm 2025, dù tổng năng lực sản xuất chip toàn cầu tăng khoảng 10% mỗi năm, nhưng sự tăng trưởng chủ yếu tập trung vào chip thế hệ mới dưới 10 nm, còn các nhà máy chuyên sản xuất chip 28–40 nm gần như không mở rộng thêm công suất. Điều này dẫn đến nguồn cung chip cho ngành ô tô liên tục thiếu hụt trong suốt 4 năm qua và được dự báo sẽ còn kéo dài thêm ít nhất 2–3 năm nữa.
Người mua xe Mỹ nhận xe nhưng thiếu trang bị
Hệ quả dễ thấy nhất là tại thị trường Mỹ, rất nhiều mẫu xe xuất xưởng nhưng không được lắp đầy đủ các tính năng như khách hàng kỳ vọng. Người mua vẫn nhận được xe để sử dụng nhưng nhiều chức năng an toàn và giải trí quan trọng lại chưa hoạt động do chưa có đủ linh kiện để hoàn thiện ngay từ đầu.
Nhiều đại lý tại Mỹ phải giao cho khách hàng những chiếc xe mà màn hình đồng hồ vẫn tối đen, các cụm camera hỗ trợ bị dán băng keo che lại, tính năng cảnh báo điểm mù hay kiểm soát hành trình tự động chưa được kích hoạt. Khách hàng chỉ có thể sử dụng tạm chiếc xe trong khi phải chờ đợi thêm nhiều tuần, thậm chí vài tháng, để các bộ phận thiếu sót được nhập về lắp bổ sung.
Chi phí phát sinh khi bổ sung các trang bị bị thiếu
Điều đáng lo ngại hơn là người mua không chỉ chịu sự bất tiện về thời gian chờ đợi, mà còn phải gánh thêm các khoản chi phí đáng kể để hoàn thiện chiếc xe theo đúng cấu hình đã đặt ban đầu.
Thông thường, việc lắp bổ sung các linh kiện điện tử bị thiếu có thể khiến người mua chi thêm từ 1.000 USD đến 3.000 USD cho mỗi hệ thống như camera quan sát xung quanh, radar hỗ trợ giữ làn hay màn hình điều khiển trung tâm. Ngoài ra, một số đại lý còn áp dụng thêm các khoản phí dịch vụ như “phí đặt linh kiện khẩn cấp” dao động từ 500 USD đến 2.000 USD cho việc ưu tiên đặt hàng các bộ phận đang khan hiếm trên toàn cầu.
Thậm chí, có những trường hợp khách hàng chờ đợi suốt nhiều tháng mà vẫn chưa được hoàn thiện đầy đủ, gây ảnh hưởng lớn tới sự an toàn và trải nghiệm khi vận hành phương tiện.
Toyota và Tesla: Điểm sáng trong bức tranh thiếu hụt chip
Trong bối cảnh phần lớn các hãng xe Mỹ bị động, một số thương hiệu quốc tế lại chứng minh năng lực ứng phó hiệu quả. Điển hình là Toyota, nhờ có kế hoạch dự trữ chip từ sớm và ký kết hợp đồng dài hạn với các nhà sản xuất lớn tại Nhật Bản, Đài Loan.
Nhờ vậy, trong năm 2025, những mẫu xe như Toyota Camry Hybrid tại Mỹ vẫn được bàn giao đầy đủ chức năng ngay khi xuất xưởng, bao gồm các hệ thống hỗ trợ lái ADAS, đồng hồ kỹ thuật số và màn hình cảm ứng trung tâm.
Tương tự, Tesla – với chiến lược sản xuất dọc khép kín – đã tự phát triển phần mềm điều khiển và kiểm soát nhiều linh kiện điện tử chủ chốt, giúp hãng chủ động nguồn cung chip và duy trì khả năng bàn giao xe đầy đủ trang bị ngay cả trong giai đoạn cao điểm thiếu hụt.
Tác động lan rộng đến thị trường ô tô Việt Nam
Dù Việt Nam không phải quốc gia sản xuất chip, nhưng thị trường ô tô trong nước lại chịu ảnh hưởng dây chuyền rất rõ rệt từ tình trạng thiếu hụt linh kiện toàn cầu này.
Nhiều mẫu xe nhập khẩu từ Mỹ, Nhật Bản, châu Âu về Việt Nam thời gian qua bị kéo dài thời gian giao xe đáng kể. Đặc biệt, các mẫu xe hybrid và xe điện cao cấp chứa nhiều hệ thống điện tử tinh vi càng khó đảm bảo tiến độ.
Theo ghi nhận từ một số đại lý ô tô lớn tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, thời gian chờ đợi cho các mẫu xe nhập khẩu nguyên chiếc có thể kéo dài từ 3 đến 6 tháng, thậm chí có trường hợp lên tới 12 tháng với những cấu hình cao cấp nhiều trang bị. Một số khách hàng nhận xe nhưng thiếu sẵn các trang bị như camera 360 độ, hệ thống cảnh báo điểm mù, màn hình hiển thị tốc độ trên kính lái (HUD) và chỉ được hẹn lắp bổ sung khi đủ hàng.
Ngoài ra, các dòng xe điện nội địa như VinFast cũng chịu áp lực khi phải nhập khẩu phần lớn vi điều khiển công suất, ECU quản lý pin, bộ điều khiển trung tâm… Những bộ phận này đều nằm trong nhóm chip đang thiếu hụt trầm trọng toàn cầu.
Người tiêu dùng cần cẩn trọng khi ký hợp đồng mua xe
Trong bối cảnh khan hiếm linh kiện kéo dài, giới chuyên gia khuyến cáo người tiêu dùng Việt Nam nên kiểm tra kỹ từng tính năng thực tế khi nhận xe. Đồng thời, nên yêu cầu các đại lý cam kết bằng văn bản về mốc thời gian hoàn thiện đối với những trang bị chưa có sẵn.
Việc ký hợp đồng mua xe mà không có cam kết thời hạn cụ thể rất dễ khiến người mua rơi vào thế bị động, vừa thiệt về quyền lợi sử dụng xe, vừa phát sinh chi phí không mong muốn.
Bên cạnh đó, để rút ngắn thời gian nhận xe, khách hàng cũng có thể cân nhắc linh hoạt lựa chọn màu sơn, mâm xe hay một số tuỳ chọn nhỏ không ảnh hưởng nhiều đến trải nghiệm vận hành.
Tương lai chuỗi cung ứng chip ô tô toàn cầu vẫn chưa chắc chắn
Dù nhiều quốc gia đã khởi động hàng loạt dự án xây dựng nhà máy chip mới từ Mỹ, châu Âu cho tới Hàn Quốc, Đài Loan nhưng thời gian hoàn thiện và đưa vào vận hành những nhà máy này cần tối thiểu từ 3 đến 5 năm.
Đáng chú ý hơn, nhu cầu chip cho ngành ô tô đang tăng trưởng vượt bậc khi xu hướng xe điện, xe tự lái phát triển mạnh. Theo phân tích của Deloitte, lượng chip cần thiết trên mỗi chiếc ô tô điện thế hệ mới có thể gấp đôi so với xe xăng truyền thống.
Vì vậy, dù các nhà máy mới đi vào hoạt động từ năm 2027–2028, thì nguy cơ thiếu hụt chip ô tô toàn cầu vẫn tiếp tục kéo dài ít nhất đến hết thập kỷ này.
Kết luận
Cuộc khủng hoảng thiếu chip bán dẫn cho ngành ô tô dù đã kéo dài hơn 4 năm nhưng vẫn chưa cho thấy dấu hiệu kết thúc. Người mua xe tại Mỹ, Việt Nam và nhiều quốc gia khác cần hết sức thận trọng trong giai đoạn hiện tại: kiểm tra kỹ hợp đồng, yêu cầu cam kết đầy đủ từ phía đại lý và ưu tiên các thương hiệu đã chủ động tốt nguồn cung chip như Toyota, Tesla để tránh những rủi ro không đáng có về sau.
==