Căng thẳng thương mại giữa Mỹ – Trung mang đến cơ hội mở rộng thị phần cho Việt Nam, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu không kiểm soát xuất xứ hàng hóa.
Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung tác động tới kinh tế Việt Nam theo hai hướng, thuận lợi và không thuận lợi (Ảnh minh họa: KT)
Căng thẳng thuế quan leo thang, Việt Nam đứng trước lựa chọn chiến lược
Căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới tiếp tục gia tăng, khi Mỹ áp thuế mạnh tay lên hàng hóa Trung Quốc. Theo đánh giá từ Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam (YSVN), cuộc đối đầu này chưa bên nào chiếm ưu thế rõ rệt, nhưng đang tạo ra nhiều cơ hội và rủi ro song hành cho Việt Nam – một quốc gia phụ thuộc lớn vào xuất khẩu.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Trung Quốc hiện đang chịu áp lực lớn hơn trong thương chiến, khi buộc phải tung ra các gói hỗ trợ tài khóa để kích cầu tiêu dùng nội địa và đối phó với rủi ro giảm phát. Ngược lại, Mỹ vẫn chưa sử dụng đến các biện pháp kích thích quy mô lớn, dù chịu sức ép lạm phát.
Trong bối cảnh toàn cầu bất ổn, IMF cảnh báo các nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu như Việt Nam sẽ chịu tác động rõ rệt, đặc biệt nếu không giữ được vị thế trung lập.
ASEAN chủ động giữ vị thế cân bằng
Để tránh rơi vào vòng xoáy thuế quan, các quốc gia ASEAN, trong đó có Việt Nam, đã chủ động đàm phán với Mỹ để duy trì quan hệ thương mại ổn định.
Về phía Trung Quốc, nước này cũng đã điều chỉnh chiến lược phát triển, chuyển trọng tâm từ xuất khẩu sang tiêu dùng nội địa. Bắc Kinh dự kiến sẽ tăng đầu tư công, mở rộng thâm hụt ngân sách và hỗ trợ tín dụng cho các lĩnh vực ưu tiên như nông thôn và công nghệ cao.
Cơ hội từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng
Ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc phân tích khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam:
“Nếu Mỹ tiếp tục áp thuế cao và cần nguồn cung thay thế, Việt Nam sẽ có cơ hội gia tăng thị phần ở các nhóm ngành sản xuất xuất khẩu.”
Cụ thể, Việt Nam có thể tận dụng lợi thế tại các lĩnh vực như:
- Dệt may, đồ gỗ, điện tử tiêu dùng, nhựa, cao su, kim loại gia công, máy tính
- Thu hút dòng vốn FDI từ Trung Quốc với mục tiêu “né thuế”, dịch chuyển nhà máy sang Việt Nam
Không chỉ tăng quy mô sản xuất, xu hướng này còn giúp nâng cấp công nghệ, cải thiện năng suất trong các ngành truyền thống của Việt Nam.
Ngành nông nghiệp, du lịch và dịch vụ giá rẻ hưởng lợi gián tiếp
Việc Trung Quốc đẩy mạnh chi tiêu trong nước cũng mở ra cơ hội mới cho các ngành nông sản, du lịch và dịch vụ giá rẻ của Việt Nam. Người tiêu dùng Trung Quốc có thu nhập cao hơn sẽ tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ chất lượng, giá hợp lý, trong đó Việt Nam là điểm đến thuận lợi nhờ vị trí gần và chi phí cạnh tranh.
Bên cạnh đó, hạn chế nhập cư tại Mỹ khiến thị trường lao động công nghệ của Trung Quốc thiếu hụt, tạo cơ hội cho nguồn nhân lực chất lượng cao từ Việt Nam gia nhập vào chuỗi cung ứng mới.
Rủi ro không nhỏ nếu không kiểm soát xuất xứ hàng hóa
Tuy nhiên, theo ông Minh, kịch bản tích cực chỉ có thể xảy ra nếu Việt Nam giữ được tính minh bạch trong nguồn gốc sản phẩm.
Nếu Mỹ tăng cường kiểm soát với các nước có xuất khẩu tăng đột biến, Việt Nam có thể bị xem xét điều tra chống lẩn tránh thuế hoặc thậm chí chịu áp thuế đối ứng nếu không chứng minh được năng lực sản xuất độc lập.
Khi đó, các doanh nghiệp xuất khẩu dễ rơi vào thế bị động, mất lợi thế cạnh tranh và gặp khó khăn trong tiếp cận thị trường Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.
Thời điểm để Việt Nam chủ động đón cơ hội
Dù rủi ro hiện hữu, Yuanta nhận định đây vẫn là giai đoạn quan trọng để Việt Nam củng cố năng lực sản xuất, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt là trở thành mắt xích thay thế Trung Quốc trong một số ngành hàng.
Việc chủ động đàm phán, giữ vị thế trung lập và nâng cao nội địa hóa sẽ là chìa khóa để Việt Nam khai thác cơ hội mà thương chiến Mỹ – Trung mang lại, trong khi giảm thiểu rủi ro từ áp lực giám sát thuế quan.
