Dự luật sửa đổi trình Quốc hội quy định tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền sơ thẩm toàn bộ vụ việc dân sự, hành chính, phá sản và hòa giải – đối thoại theo mô hình tòa án 3 cấp.
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí – Ảnh: GIA HÂN
Sáng 12/5, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí trình bày trước Quốc hội dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều trong các bộ luật tố tụng và luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của tòa án. Một trong những điểm thay đổi lớn là việc trao thẩm quyền sơ thẩm toàn bộ các vụ việc dân sự, hành chính và phá sản cho tòa án nhân dân khu vực – theo mô hình tổ chức tòa án 3 cấp mới được đề xuất.
Theo ông Trí, việc sửa đổi này nhằm thực hiện chủ trương tổ chức lại hệ thống tòa án, trong đó không còn cấp tòa án huyện và cấp cao, mà chỉ còn ba cấp: tòa án khu vực, tòa án cấp tỉnh và Tòa án nhân dân tối cao. Điều này đòi hỏi phải điều chỉnh đồng bộ các quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Phá sản, Luật Hòa giải – Đối thoại tại tòa án và Luật Tư pháp người chưa thành niên.
“Việc phân quyền rõ ràng hơn cho từng cấp tòa án sẽ giúp tăng hiệu quả xét xử, rút ngắn quy trình thủ tục và giảm áp lực cho các cấp trên,” ông Trí phát biểu tại hội trường.
Theo dự thảo, tòa án khu vực sẽ chịu trách nhiệm giải quyết sơ thẩm toàn bộ vụ án dân sự, hành chính và phá sản; đồng thời tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo luật chuyên ngành. Trong khi đó, tòa án cấp tỉnh sẽ tập trung thụ lý các kháng cáo, kháng nghị từ tòa án khu vực, và có thêm thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm đối với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị.
Điều chỉnh này đồng nghĩa với việc tòa án cấp tỉnh không còn thực hiện sơ thẩm đối với bất kỳ vụ việc dân sự hay hành chính nào – thay vào đó sẽ đóng vai trò tòa phúc thẩm và giám sát tố tụng. Dự thảo cũng quy định Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án cấp tỉnh, trong khi các chức năng này trước đây được phân bổ cho các tòa án cấp cao.
Với việc chấm dứt hoạt động của ba tòa án cấp cao, dự thảo luật xác định rõ vai trò mới của Tòa án nhân dân tối cao, tập trung vào các công tác giám đốc thẩm và tái thẩm. Đây là một thay đổi cơ cấu lớn, yêu cầu cơ quan tư pháp phải điều chỉnh lại toàn bộ quy trình phân cấp xét xử.
Điểm đáng chú ý là việc triển khai luật mới không làm phát sinh tổ chức hành chính mới hay tăng biên chế. Ông Trí khẳng định, đội ngũ cán bộ hiện nay của ngành tòa án đủ khả năng đảm nhiệm các chức năng theo luật sửa đổi mà không cần tuyển thêm nhân lực.
Dự luật này là bước đi cụ thể nhằm tinh gọn hệ thống tòa án, đảm bảo tính chuyên nghiệp, rút ngắn thời gian giải quyết vụ án và tăng cường hiệu quả công tác tư pháp trong bối cảnh cải cách hành chính tư pháp đang là mục tiêu trọng điểm của Quốc hội và Chính phủ.