TP.HCM bỏ phòng GD-ĐT, giao trường mầm non, tiểu học, THCS về cấp xã quản lý, thúc đẩy tự chủ giáo dục, tăng hiệu quả quản lý.
TP.HCM cải tổ giáo dục: bỏ phòng GD-ĐT, trao quyền quản lý cho cấp xã
Trong nỗ lực cải cách hành chính và hiện đại hóa hệ thống quản lý giáo dục, Sở GD-ĐT TP.HCM vừa công bố đề án sắp xếp bộ máy ngành giáo dục theo hướng mạnh mẽ: bỏ hoàn toàn mô hình phòng GD-ĐT ở các quận, huyện. Đây là quyết sách mang tính đột phá, nhằm phân cấp mạnh mẽ cho cấp cơ sở, đồng thời nâng cao vai trò điều phối và quản lý chuyên môn của cấp thành phố.
Theo đề án, các trường mầm non, tiểu học và THCS sẽ chuyển giao về UBND cấp xã trực tiếp quản lý. Trách nhiệm quản lý chuyên môn, bổ nhiệm lãnh đạo trường, điều động, tuyển dụng và phát triển đội ngũ giáo viên sẽ do Sở GD-ĐT TP.HCM đảm nhiệm.
Sự thay đổi này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong quản lý giáo dục, tiệm cận với mô hình phân quyền giáo dục tại các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Canada hay Úc, nơi cấp địa phương (huyện, xã) đóng vai trò trung tâm trong quản lý trường học, còn cấp trên tập trung vào kiểm định chất lượng và hoạch định chính sách vĩ mô.
Phân quyền mạnh mẽ cho cấp xã: thách thức và kỳ vọng
Theo kế hoạch, UBND cấp xã sẽ trực tiếp cho phép thành lập, đình chỉ hoạt động, giải thể các nhóm trẻ, lớp mẫu giáo độc lập; tổ chức tuyển sinh đầu cấp; chịu trách nhiệm chất lượng giáo dục tại địa phương và giải trình trước Hội đồng nhân dân, Sở GD-ĐT cũng như toàn xã hội. Điều này đòi hỏi đội ngũ cán bộ xã-phường phải được trang bị đầy đủ kỹ năng quản lý giáo dục, tài chính công, truyền thông và pháp lý.
Song song, Sở GD-ĐT vẫn giữ quyền quản lý toàn diện về chuyên môn: hướng dẫn đổi mới chương trình, sách giáo khoa; tổ chức tuyển sinh, thi cử; cấp, thu hồi văn bằng; đảm bảo an toàn trường học và giáo dục đạo đức, lối sống học sinh.
Đây là mô hình “phân quyền có kiểm soát”, giúp tăng tính linh hoạt, giảm tầng nấc trung gian, đồng thời vẫn đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ về tiêu chuẩn chất lượng giáo dục toàn thành phố.
Nhân sự giáo dục: phân vai rõ ràng, tăng trách nhiệm
Về nhân sự, cấp xã được trao quyền tuyển dụng giáo viên mầm non, ký hợp đồng lao động, quyết định số lượng lao động và tham gia phát triển đội ngũ nhà giáo tại địa phương. Tuy nhiên, các quyết định then chốt như bổ nhiệm, miễn nhiệm hiệu trưởng, hiệu phó; thay đổi chức danh nghề nghiệp; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ… vẫn do Sở GD-ĐT thực hiện.
Điều này nhằm đảm bảo sự nhất quán về chuẩn mực nghề nghiệp, đạo đức nhà giáo, đồng thời thúc đẩy hiệu quả quản lý nhân sự tại từng địa phương theo nhu cầu thực tiễn.
Quản lý nội dung, tài chính và cơ sở vật chất: minh bạch và tự chủ
UBND cấp xã sẽ lập kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của thành phố; quy hoạch đất đai cho trường học; phê duyệt kế hoạch vận động tài trợ; và chịu trách nhiệm sử dụng ngân sách giáo dục công lập. Việc này giúp từng địa phương chủ động hơn trong việc đầu tư, huy động nguồn lực, cải thiện cơ sở vật chất trường học.
Ở cấp thành phố, Sở GD-ĐT chủ trì xây dựng chiến lược phát triển giáo dục dài hạn, kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất toàn ngành và phối hợp với Sở Tài chính cân đối ngân sách giáo dục hàng năm.
Theo chuyên gia giáo dục TS. Nguyễn Đức Nghĩa, nguyên Phó giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM:
“Phân quyền cho cấp xã quản lý trường học là xu hướng tất yếu trong quản trị hiện đại, nhưng cần đi kèm với lộ trình nâng cao năng lực quản lý, chuẩn hóa quy trình vận hành để tránh tình trạng ‘phân quyền nhưng không kiểm soát’. Sở GD-ĐT giữ vai trò bảo đảm chất lượng và giám sát xuyên suốt là cực kỳ cần thiết.”
Đặt ra thách thức: năng lực quản lý và đồng bộ thực thi
Bỏ phòng GD-ĐT sẽ giúp giảm biên chế trung gian, tăng tốc độ ra quyết định, tiết kiệm chi phí quản lý hành chính. Tuy nhiên, thách thức lớn là liệu cấp xã-phường có đủ nhân lực và trình độ để đảm đương khối lượng công việc vốn rất phức tạp này hay không.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, mô hình phân quyền chỉ thành công khi đi kèm đào tạo bài bản, thiết lập cơ chế phối hợp và kiểm soát nội bộ chặt chẽ. Từ đó, TP.HCM cần đầu tư nghiêm túc vào việc bồi dưỡng cán bộ giáo dục cơ sở, xây dựng quy trình chuẩn, và tăng cường công cụ giám sát minh bạch.
Triển vọng dài hạn: kiến tạo nền giáo dục năng động và tự chủ
Nếu triển khai đồng bộ và hiệu quả, việc bỏ phòng GD-ĐT sẽ mở ra cơ hội to lớn: hình thành nền giáo dục địa phương năng động, tự chủ hơn, sát thực tiễn hơn, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành bộ máy. Quan trọng nhất, nó sẽ đưa giáo dục đến gần hơn với cộng đồng, học sinh và phụ huynh – những chủ thể thực sự của quá trình giáo dục.
Cải cách mạnh mẽ này không chỉ có ý nghĩa với TP.HCM mà còn là mô hình tham khảo cho các địa phương khác trên cả nước trong nỗ lực nâng cao chất lượng giáo dục, thích ứng với những yêu cầu phát triển mới trong thời đại hội nhập.
