TP. HCM yêu cầu quản lý chặt thực phẩm “nhà làm” trong bối cảnh bùng nổ hàng thủ công không kiểm định, nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Trong bối cảnh mùa Trung thu 2025 đang đến gần, vấn đề an toàn thực phẩm lại được dư luận đặc biệt quan tâm khi nhiều loại bánh trung thu “nhà làm”, “không chất bảo quản”, “nguyên liệu sạch” xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội. Phát biểu thẳng thắn của bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Ban Quản lý An toàn thực phẩm TP. HCM, rằng “bánh nhà làm thì để nhà ăn thôi”, đã khiến không ít người giật mình, đặc biệt là trong xu hướng tiêu dùng hiện nay vốn ưu ái thực phẩm thủ công, ít chế biến công nghiệp.
Theo bà Lan, nhiều sản phẩm mang mác “nhà làm” đang lưu hành mà không hề đáp ứng bất kỳ tiêu chuẩn nào về kiểm định vệ sinh hay quy định pháp luật. Phần lớn những mặt hàng này không có hóa đơn đầu vào, không công bố thành phần, không được chứng nhận an toàn thực phẩm. Điều đáng lo ngại hơn là tâm lý e ngại thực phẩm công nghiệp đã khiến người tiêu dùng quay sang tin tưởng vào các sản phẩm “nhà trồng, nhà làm” mà thiếu đi sự kiểm chứng khoa học.
Việc các sản phẩm như kem trộn, trà giảm cân, bánh trung thu thủ công được rao bán rầm rộ qua mạng xã hội mà không nhãn mác, không công bố thành phần rõ ràng đang đặt ra những rủi ro lớn. Thực tế cho thấy không ít trường hợp người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm chỉ vì mối quan hệ quen biết hay vì dòng chữ “bí quyết gia truyền”, “nhà làm an toàn”, mà không có bằng chứng nào để kiểm chứng độ an toàn và thành phần thực sự.
Một ví dụ điển hình được nêu trong bài viết là trường hợp một bà nội trợ từng mua thực phẩm nhà làm từ người bạn thân, chỉ đến khi tận mắt thấy nguyên liệu được rửa trong nhà vệ sinh chật hẹp mới nhận ra nguy cơ mất vệ sinh tiềm ẩn. Trải nghiệm đó đã thay đổi niềm tin ban đầu rằng sản phẩm nhà làm luôn an toàn.
Trong khi các doanh nghiệp thực phẩm bắt buộc phải công bố đầy đủ thành phần, có giấy phép lưu hành và chịu sự kiểm tra định kỳ của cơ quan chức năng, thì nhiều cơ sở sản xuất “nhà làm” lại hoạt động trong vùng xám pháp lý – không giấy phép, không thuế và không ai kiểm soát. Khi xảy ra sự cố, việc truy cứu trách nhiệm gần như là bất khả thi.
Không thể phủ nhận rằng sản phẩm “nhà làm” có thể là khởi nguồn cho các thương hiệu thực phẩm tử tế, nhưng điều đó chỉ đúng khi người sản xuất ý thức được rằng: một khi đã bán ra thị trường, kể cả chỉ cho bạn bè người quen, thì sản phẩm ấy không còn là món ăn trong bếp nhà mình mà đã trở thành hàng hóa phải chịu trách nhiệm pháp lý. Tối thiểu, các cơ sở “nhà làm” cần có giấy chứng nhận vệ sinh, kiểm nghiệm định kỳ và công bố nguồn gốc nguyên liệu rõ ràng.
Sự phát triển mạnh mẽ của kênh bán hàng online, xu hướng khởi nghiệp từ bếp nhà là điều đáng khuyến khích. Tuy nhiên, việc đưa sản phẩm “nhà làm” thành một ngành nghề kinh doanh bền vững đòi hỏi phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của ngành thực phẩm. Cơ quan chức năng cũng cần tăng cường quản lý, siết chặt giám sát để nâng tầm sản phẩm “nhà làm” từ tự phát lên chuyên nghiệp.
Việc đưa thực phẩm “nhà làm” vào khuôn khổ pháp lý không chỉ là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, mà còn là điều kiện tiên quyết để phát triển các mô hình kinh doanh thực phẩm bền vững. Đó là lúc hàng “nhà làm” bước sang giai đoạn 2.0 – sạch sẽ, minh bạch và có trách nhiệm.
