Chính quyền Trung Quốc chỉ trích lệnh cấm sinh viên quốc tế của ông Trump đối với Harvard, cho rằng điều này làm tổn hại hình ảnh nước Mỹ và ảnh hưởng đến hợp tác giáo dục toàn cầu.
Quyết định của chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc cấm Đại học Harvard tuyển sinh sinh viên quốc tế đã làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ phía Trung Quốc. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 23-5 lên tiếng chỉ trích quyết định này là “chính trị hóa giáo dục”, đồng thời cảnh báo rằng động thái sẽ “làm hoen ố hình ảnh của Hoa Kỳ trên trường quốc tế”.
Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị Mỹ – Trung ngày càng leo thang, khi lĩnh vực giáo dục cũng trở thành một mặt trận cạnh tranh. Các mạng xã hội Trung Quốc lập tức phản ứng dữ dội. Trên nền tảng Weibo, nhiều người dùng cho rằng Mỹ đang tự làm suy yếu sức mạnh khoa học công nghệ của mình. “Tuyển sinh sinh viên quốc tế là cách để thu hút nhân tài. Nếu chặn điều đó, Harvard liệu có còn là Harvard?” – một bình luận nổi bật được chia sẻ rộng rãi.
Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ (DHS) công bố lệnh cấm hôm 22-5, yêu cầu Harvard ngừng nhận sinh viên quốc tế cho năm học tới và chuyển những sinh viên nước ngoài hiện tại sang trường khác nếu muốn duy trì tình trạng lưu trú. Tuyên bố của DHS cũng cáo buộc Harvard có quan hệ với các tổ chức và cá nhân Trung Quốc có liên quan đến quân sự, đồng thời dẫn chứng việc trường bị nghi hợp tác với một tổ chức từng bị Washington trừng phạt vì lý do nhân quyền.
Trường Harvard chưa đưa ra phản hồi trực tiếp về cáo buộc, nhưng khẳng định trên trang web rằng trường “cam kết chào đón sinh viên và học giả quốc tế đến từ hơn 140 quốc gia, đóng góp vào sự đa dạng và học thuật của trường cũng như của Hoa Kỳ”.
Các chuyên gia nhận định, chính sách mới của chính quyền Trump không chỉ là xung đột giữa một trường đại học và Nhà Trắng, mà còn là biểu hiện rõ nét cho sự rạn nứt sâu sắc trong mối quan hệ Mỹ – Trung. Trong hơn một thập niên qua, Trung Quốc là nước có số sinh viên quốc tế theo học tại Mỹ cao nhất. Tuy nhiên, dữ liệu mới nhất cho thấy số lượng này đang giảm dần – từ mức đỉnh hơn 372.000 sinh viên năm học 2019–2020 xuống còn khoảng 277.000 trong năm học 2023–2024.
Việc sinh viên và học giả Trung Quốc bị đặt trong tầm ngắm đã làm dấy lên lo ngại về “chảy máu chất xám ngược”. CNN cho biết ít nhất một chục học giả Trung Quốc tên tuổi từng giảng dạy tại Mỹ đã quay về Trung Quốc trong năm qua để đảm nhiệm các vị trí tại các trường đại học lớn trong nước.
Cũng theo DHS, việc thu hồi quyền tuyển sinh là nhằm đối phó với “mối đe dọa an ninh quốc gia” do nghi ngại sinh viên Trung Quốc có thể lợi dụng cơ hội học tập tại Mỹ để tiếp cận công nghệ nhạy cảm. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump từng ban hành lệnh cấm sinh viên thuộc các chuyên ngành STEM từ các trường Trung Quốc có liên kết với quân đội được cấp thị thực vào Mỹ – một phần trong chương trình “Sáng kiến Trung Quốc”, nay đã bị chính quyền Biden hủy bỏ vì gây tranh cãi.
Tác động của quyết định lần này là rất lớn đối với cộng đồng sinh viên quốc tế nói chung, và sinh viên Trung Quốc nói riêng – những người từ lâu đã xem các trường Ivy League như Harvard là biểu tượng của giáo dục đỉnh cao. Fangzhou Jiang, sinh viên Trường Kennedy của Harvard, chia sẻ rằng anh “hoàn toàn sốc” khi hay tin trường của mình bị đưa vào danh sách cấm. Còn Sophie Wu, một sinh viên mới được nhận vào Harvard từ Thâm Quyến, cho biết cô cảm thấy “bị tê liệt” và xem lệnh cấm là “hành động trả đũa chính trị”.
Sự việc đặt ra dấu hỏi lớn về tương lai của giáo dục quốc tế tại Mỹ, khi yếu tố chính trị ngày càng chi phối quyền tiếp cận học tập của hàng ngàn sinh viên đến từ các quốc gia khác nhau.
