Tại Alaska, Tổng thống Trump được cho là sẽ đưa ra một ‘thực đơn’ các đòn bẩy kinh tế, từ hợp tác khai thác lithium ở Ukraine đến nới lỏng trừng phạt, nhằm tìm kiếm một thỏa thuận lịch sử với Tổng thống Putin.
Cuộc gặp thượng đỉnh chớp nhoáng tại vùng đất băng giá Alaska giữa hai nhà lãnh đạo Donald Trump và Vladimir Putin có thể trở thành một trong những ván cờ địa chính trị táo bạo nhất. Thay vì các tuyên bố ngoại giao truyền thống, ông Trump dường như đang đặt lên bàn đàm phán một loạt “món quà” kinh tế hấp dẫn, với mục tiêu biến đối đầu thành hợp tác và tìm lối thoát cho cuộc chiến ở Ukraine.
Lá bài gây chấn động nhất, theo nguồn tin từ chính phủ Mỹ, là lời đề nghị biến chính chiến trường miền đông Ukraine thành một dự án kinh doanh chung. Cụ thể, Washington có thể mời Moscow hợp tác khai thác các mỏ khoáng sản đất hiếm khổng lồ, đặc biệt là lithium, tại những khu vực do Nga đang kiểm soát. Với trữ lượng ước tính chiếm 10% toàn cầu, việc kiểm soát nguồn cung lithium – nguyên liệu cốt lõi của ngành công nghiệp pin – là một lợi ích chiến lược khổng lồ.
Bên cạnh đó, “thực đơn” của ông Trump còn bao gồm việc nới lỏng một phần lệnh trừng phạt đã bóp nghẹt ngành hàng không Nga suốt nhiều năm. Washington có thể cho phép xuất khẩu trở lại các linh kiện và thiết bị bảo dưỡng máy bay. Đây không chỉ là sự giải cứu cho hơn 700 máy bay Boeing và Airbus của Nga đang đối mặt nguy cơ “đắp chiếu”, mà còn là một hợp đồng béo bở cho chính các nhà cung cấp Mỹ.
Món quà thứ ba là cơ hội tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của chính Alaska và eo biển Bering, nơi được cho là chứa tới 13% trữ lượng dầu mỏ chưa được khai thác của thế giới. Với vị trí chiến lược ngay sát Nga, đây là một lời đề nghị đầy sức nặng, đặc biệt khi Moscow luôn tìm cách củng cố vị thế tại Bắc Cực.
Đằng sau những lời đề nghị là gì?
Kiến trúc sư trưởng cho các kế hoạch kinh tế này được cho là Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent. Các đề xuất không chỉ đơn thuần là lợi ích kinh tế, mà còn đi kèm với một mô hình chính trị nhạy cảm. Phương Tây được cho là đang nghiên cứu một kịch bản tương tự mô hình Israel áp dụng ở Bờ Tây: Nga có thể duy trì quyền kiểm soát quân sự và kinh tế tại các vùng lãnh thổ đang chiếm đóng, nhưng thông qua một cơ quan quản lý riêng.
Đây là một ván cược lớn, kết hợp giữa “củ cà rốt” và “cây gậy”. Bộ trưởng Bessent đã làm rõ rằng Tổng thống Trump sẽ cho ông Putin thấy “mọi lựa chọn đều được xem xét”.
“Mọi lựa chọn đều được xem xét.”
Điều này có nghĩa là nếu các đề xuất kinh tế bị từ chối, cánh cửa áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn vẫn để ngỏ. Châu Âu, dù thận trọng, được cho là sẽ ủng hộ các ưu đãi này nếu chúng không bị xem là “phần thưởng” cho Nga, và sẽ hợp tác với Washington để duy trì áp lực nếu cần thiết.
Dù Washington đã có những động thái thiện chí như cấp phép cho các giao dịch hậu cần phục vụ chuyến bay của ông Putin, Nhà Trắng vẫn mô tả cuộc gặp này chỉ dừng ở mức “lắng nghe”. Đây có thể là bước thăm dò cuối cùng trước khi ông Trump quyết định có tiến tới một cuộc họp ba bên với sự tham gia của cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hay không. Cả thế giới đang chờ xem liệu những đòn bẩy kinh tế của ông Trump có đủ sức mạnh để làm tan băng quan hệ Mỹ – Nga và vẽ lại bản đồ xung đột toàn cầu.
