Nghiên cứu mới cho thấy tiếp xúc với vi khuẩn sản sinh colibactin từ nhỏ có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại tràng khởi phát sớm ở người dưới 40 tuổi.
Một nghiên cứu quốc tế mới công bố trên tạp chí Nature cho thấy mối liên hệ đáng lo ngại giữa việc tiếp xúc sớm với vi khuẩn sản sinh độc tố colibactin và sự gia tăng các trường hợp ung thư đại tràng khởi phát sớm, đặc biệt ở người dưới 40 tuổi.
Nghiên cứu do Giáo sư Ludmil Alexandrov từ Đại học California, San Diego dẫn đầu, đã phân tích gần 1.000 trường hợp ung thư trực tràng từ 11 quốc gia, xác định các đột biến DNA đặc trưng thường thấy ở bệnh nhân trẻ. Đặc biệt, các đột biến liên quan nhiều đến những người có khả năng tiếp xúc với colibactin trước 10 tuổi – thời điểm hệ vi sinh đường ruột còn non nớt và dễ bị ảnh hưởng nhất.
GS Ludmil Alexandrov, UC San Diego
“Nếu một người mang đột biến do colibactin từ trước 10 tuổi, họ có thể mắc ung thư trực tràng sớm hơn 20 năm – nghĩa là ở tuổi 40 thay vì 60.”
Ung thư đại tràng vốn được xem là bệnh thường gặp ở người cao tuổi, nhưng hiện đang gia tăng nhanh chóng ở độ tuổi dưới 54. Trong hai thập kỷ qua, tỷ lệ mắc ở nhóm tuổi này đã tăng 11%, hiện chiếm 1/5 số ca chẩn đoán tại Mỹ và các quốc gia phát triển khác. Đáng chú ý, nhiều bệnh nhân trẻ tuổi không có các yếu tố nguy cơ điển hình như tiền sử gia đình, béo phì hay lối sống tĩnh tại, điều này khiến giới khoa học đặt câu hỏi về vai trò của yếu tố môi trường và vi sinh vật đường ruột.
Colibactin là một loại genotoxin do một số chủng vi khuẩn E. coli sản sinh – loại vi khuẩn phổ biến trong hệ tiêu hóa. Tác dụng của colibactin là tấn công DNA của các tế bào người, gây đột biến và thúc đẩy quá trình khởi phát ung thư.
Phát biểu chuyên gia – Marcos Díaz-Gay, UC San Diego
“Khi phân tích dữ liệu toàn cầu, điều gây ấn tượng mạnh nhất là tần suất cao của các đột biến liên quan đến colibactin ở những ca ung thư đại trực tràng khởi phát sớm.”
Mặc dù chỉ khoảng 20–30% dân số mang chủng vi khuẩn E. coli sản sinh colibactin, không phải ai cũng phát triển thành ung thư. Nguy cơ thực tế phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thành phần hệ vi sinh cá nhân, chế độ ăn, sử dụng kháng sinh, sinh mổ, cho con bú và mức độ tiếp xúc với thực phẩm chế biến sẵn.
Tại Mỹ và Tây Âu – nơi có tỷ lệ tiêu thụ thịt đỏ cao và sử dụng kháng sinh rộng rãi – các loại ung thư liên quan đến colibactin xuất hiện phổ biến hơn, làm dấy lên mối lo ngại về mối quan hệ giữa lối sống hiện đại và nguy cơ ung thư đại tràng.
Các nhà nghiên cứu hiện đang tìm hiểu các phương pháp dự phòng, bao gồm sử dụng probiotic thay thế vi khuẩn gây hại và phát triển xét nghiệm phân phát hiện đột biến colibactin, như một công cụ tầm soát sớm giúp can thiệp kịp thời.
Bên cạnh đó, các khuyến cáo về lối sống lành mạnh vẫn đóng vai trò quan trọng, bao gồm:
- Duy trì chế độ ăn Địa Trung Hải giàu chất xơ và rau xanh
- Hạn chế thịt đỏ và thực phẩm chế biến
- Tăng cường vận động thể chất
- Tránh hút thuốc và kiểm soát cân nặng
GS Mary Armanios, Đại học Johns Hopkins
“Việc rút ngắn telomere hay các đột biến do colibactin không xảy ra tức thì, nhưng có thể tích lũy thành ‘quả bom hẹn giờ’ nếu không được kiểm soát.”
Nghiên cứu này không chỉ mang lại bước tiến trong hiểu biết về nguyên nhân ung thư đại tràng, mà còn mở ra triển vọng phát hiện sớm và điều chỉnh nguy cơ từ tuổi thiếu nhi – giai đoạn vốn ít được chú ý trong dự phòng ung thư.
