Virus dơi HKU5 có thể chỉ cần một đột biến nhỏ để lây sang người và kích hoạt đại dịch mới, theo cảnh báo từ nhóm nhà khoa học Mỹ.
Một phân nhóm virus dơi ít được chú ý – HKU5 – thuộc họ merbecovirus, hiện đang khiến giới khoa học đặc biệt lo ngại khi chỉ cần một đột biến nhỏ nữa là có thể đủ khả năng lây nhiễm sang người và gây ra đại dịch quy mô toàn cầu.
Cảnh báo này đến từ nhóm nghiên cứu tại Đại học bang Washington (Mỹ), dẫn đầu bởi nhà virus học Michael Letko. Merbecovirus là phân họ của virus corona, bao gồm cả chủng gây Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) – một loại virus có tỷ lệ tử vong lên tới 34%. Tuy nhiên, trong khi MERS đã được nghiên cứu rộng rãi, thì virus HKU5 – họ hàng gần của nó – lại bị bỏ qua một cách đáng báo động.
Trong các thử nghiệm mới nhất, các nhà khoa học phát hiện rằng virus HKU5, đặc biệt là biến thể được tìm thấy ở châu Á trên loài dơi nhà Nhật Bản (Pipistrellus abramus), đã tiến gần đến ngưỡng có thể sử dụng thụ thể ACE2 – loại thụ thể cho phép SARS-CoV-2 xâm nhập vào tế bào người. “Chúng tôi phát hiện HKU5 có thể liên kết với ACE2 ở dơi và chỉ cần một đột biến nhỏ để bám chắc vào thụ thể ở người,” Letko cho biết.
Điều đáng ngại hơn là một nghiên cứu công bố năm 2024 đã xác nhận HKU5 từng lây nhiễm cho loài chồn – loài vật trung gian từng liên quan đến các ổ dịch ở người. Đây là một dấu hiệu cho thấy virus này có thể đã bước đầu vượt qua rào cản loài và chỉ còn cách con người một bước ngắn.
“Dù chưa có bằng chứng cho thấy virus HKU5 đã lây sang người, nhưng sự tương đồng về cấu trúc với MERS và SARS-CoV-2 khiến chúng tôi đặc biệt quan tâm,” Letko nhấn mạnh. “Nếu không có biện pháp giám sát chặt chẽ, những virus như HKU5 có thể âm thầm phát triển, đột biến và bùng phát như một đại dịch bất ngờ.”
Hiện nay, hàng nghìn loại virus từ động vật hoang dã đã được giải mã bộ gen, nhưng rất ít trong số đó được nghiên cứu sâu về khả năng gây bệnh ở người. Trường hợp HKU5 là lời cảnh tỉnh về tầm quan trọng của việc mở rộng nghiên cứu và giám sát các virus tiềm ẩn trong tự nhiên, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới vẫn đang phục hồi sau đại dịch COVID-19.
Trong khi các nhà khoa học tiếp tục theo dõi HKU5, cộng đồng quốc tế cũng cần nâng cao cảnh giác trước những virus chưa rõ nguồn gốc, đồng thời đầu tư mạnh hơn vào nghiên cứu dịch tễ học và sinh học phân tử để ngăn chặn từ sớm nguy cơ bùng phát dịch bệnh.
