Xe điện Trung Quốc đang mở rộng toàn cầu giữa căng thẳng thương mại. Mỹ có đủ chiến lược để giữ vững ngành ô tô trong kỷ nguyên mới?
Go Nakamura/Reuters
Tại Triển lãm ô tô Thượng Hải 2025, Trung Quốc đã không chỉ phô diễn sức mạnh công nghệ mà còn khẳng định vị thế thống trị trong ngành xe điện toàn cầu. Với hơn 60 sân bóng đá diện tích trưng bày và hàng chục thương hiệu tham gia, sự kiện này không chỉ là nơi ra mắt sản phẩm mà còn là tuyên bố rõ ràng rằng: Trung Quốc đã sẵn sàng đưa ngành công nghiệp xe điện (EV) vượt ra biên giới.
Một trong những tâm điểm nổi bật chính là màn trình diễn của BYD – nhà sản xuất xe điện hàng đầu Trung Quốc, khi giới thiệu mẫu xe thể thao Denza Z do Wolfgang Egger, cựu giám đốc thiết kế của Audi và Lamborghini, chỉ đạo thiết kế. Cùng lúc đó, những cái tên như Xiaomi hay Nio cũng gây chú ý với xe sang và công nghệ bay tiên tiến, cho thấy ngành ô tô Trung Quốc đã vượt xa giai đoạn “sao chép” và đang bước vào kỷ nguyên đổi mới thực thụ.
Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung gia tăng. Dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump và tiếp tục dưới chính quyền Biden, nhiều rào cản thuế quan đã được áp dụng với ô tô Trung Quốc. Tuy nhiên, các hãng xe điện Trung Quốc không chỉ sống sót mà còn bùng nổ nhờ chuyển hướng chiến lược xuất khẩu sang châu Âu, Đông Nam Á và Mỹ Latinh.
Một bước ngoặt đáng chú ý trong quá trình phát triển là việc BYD vượt qua Tesla để trở thành hãng bán xe điện lớn nhất thế giới (tính cả hybrid và EV) trong năm 2023 (Theo dữ liệu cập nhật tháng 12/2023). Theo công ty phân tích năng lượng Rho Motion, đến cuối năm ngoái, Trung Quốc đã chiếm hơn 60% thị phần toàn cầu của ngành xe điện – minh chứng cho tham vọng trở thành cường quốc công nghệ.
Sự cạnh tranh nội địa tại Trung Quốc cực kỳ khốc liệt. Các hãng như BYD, CATL hay Huawei liên tục đổi mới: từ pin sạc 5 phút đi được 250 km đến hệ thống tự lái thông minh tích hợp trong xe giá dưới 10.000 USD. Ngay cả người tiêu dùng bình dân cũng dễ dàng tiếp cận công nghệ vốn chỉ dành cho phân khúc cao cấp ở các thị trường khác.
Vương Triệu/AFP/Hình ảnh Getty
Tuy nhiên, thị trường trong nước cũng đối mặt với nguy cơ dư thừa công suất, và nhiều công ty vẫn chưa đạt lợi nhuận.
Tu Le CEO công ty tư vấn Sino Auto Insights (Mỹ) cho biết:
“Thật sự rất khó để tạo sự khác biệt trên thị trường nội địa Trung Quốc. Đó là lý do vì sao xuất khẩu lại trở thành chiến lược sống còn. Cơ hội duy nhất của nhiều hãng chính là nhắm tới những thị trường ít đối thủ Trung Quốc cạnh tranh hơn.”
Mỹ, với chính sách thuế nhập khẩu đến 100% và xu hướng “tự chủ công nghệ”, đang dần tự cô lập khỏi dòng chảy đổi mới toàn cầu mà Trung Quốc dẫn đầu. Trong khi đó, các nhà sản xuất phương Tây như Volkswagen, Toyota và GM đã bắt đầu “học hỏi ngược” bằng cách bắt tay với các đối tác Trung Quốc như XPeng, BYD hay CATL – điều không thể tưởng tượng nổi chỉ một thập kỷ trước.
Vương Triệu/AFP/Hình ảnh Getty
Từ những năm 1980, khi xe đạp còn là phương tiện chính của người Trung Quốc, cho đến khi BYD trở thành thương hiệu EV hàng đầu thế giới, Trung Quốc đã xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp khép kín, được chính phủ hỗ trợ bằng hàng chục tỷ USD, hạ tầng trạm sạc toàn quốc và chính sách thu hút nguồn tài nguyên chiến lược.
Đồng thời, các nhà sáng lập như Wang Chuanfu (BYD) đã góp phần thay đổi cuộc chơi toàn cầu. Sự đầu tư của Warren Buffett vào BYD năm 2008 là điểm mốc quan trọng, mở ra con đường để thương hiệu này chiếm lĩnh không chỉ thị trường nội địa mà cả sân khấu quốc tế.
Tuy nhiên, thách thức vẫn còn phía trước. Căng thẳng công nghệ Mỹ-Trung có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, nhất là khi Washington kiểm soát xuất khẩu chip bán dẫn và linh kiện then chốt. Các công ty như Pony.AI, có trụ sở tại Thung lũng Silicon, đã phải tìm giải pháp thay thế linh kiện từ Mỹ để đảm bảo hoạt động.
Một chiếc xe thể thao hạng sang Yangwang U9 được trưng bày tại triển lãm ô tô Thượng Hải. Hình ảnh Hector Retamal/AFP/Getty
Tình hình hiện tại đang dần hình thành hai hướng đi tách biệt: một bên là Trung Quốc – năng động, đổi mới, giá rẻ; bên kia là Mỹ – bảo hộ, chậm cải tiến và thiếu chiến lược nhất quán về năng lượng xanh. Trong cuộc đua xe điện toàn cầu, câu hỏi đặt ra không chỉ là Trung Quốc sẽ đi đến đâu, mà là phần còn lại của thế giới có đủ tốc độ để theo kịp?
