Sức khỏe chức năng đang bị biến thành trào lưu xa xỉ thay vì là giải pháp toàn diện cho người dân. Đã đến lúc đưa nó trở lại với tất cả mọi người.
Trong bối cảnh phong trào “Make America Healthy Again” (MAHA) đang lan tỏa và lối sống lành mạnh ngày càng được đề cao, sức khỏe chức năng – một khái niệm từng được xây dựng để phục vụ người dân bình thường – đang bị kéo xa khỏi mục tiêu ban đầu. Thay vì trở thành một giải pháp chăm sóc chủ động, toàn diện và mang tính phổ quát, sức khỏe chức năng giờ đây bị định hình như một đặc quyền chỉ dành cho giới thượng lưu theo chủ nghĩa sinh học.
Khởi nguồn từ những năm 1990 với định hướng giúp mọi người cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua chế độ dinh dưỡng, lối sống lành mạnh và can thiệp y tế sớm, sức khỏe chức năng từng là một trong những mô hình tiếp cận tiến bộ nhất trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cá nhân. Thế nhưng theo thời gian, khái niệm này đang dần bị chiếm dụng bởi những người có khả năng tài chính cao, tìm kiếm tuổi thọ vượt ngưỡng thông qua các biện pháp đắt đỏ như quét MRI toàn thân hay liệu pháp đông lạnh.
Không thể phủ nhận rằng việc truyền cảm hứng về một cuộc sống lành mạnh là điều tích cực. Tuy nhiên, khi lời khuyên về sức khỏe trở nên hào nhoáng, đắt đỏ và thiên về trình diễn, phần lớn người dân – những người đang cần sự trợ giúp y tế thực tế – lại cảm thấy bị bỏ rơi.
“Sức khỏe chức năng không nên là một xu hướng thời thượng, mà phải là công cụ giúp mọi người sống khỏe mạnh hơn, lâu dài hơn và chủ động hơn trong việc chăm sóc bản thân.”
— Julia Cheek, nhà sáng lập và CEO Everlywell
Khoảng cách giữa tiềm năng và hiện thực
Phần lớn người Mỹ, và cả người dân ở nhiều quốc gia khác, không tìm kiếm sự bất tử. Họ chỉ muốn hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe của bản thân và có được sự hỗ trợ sớm, đúng lúc. Tuy nhiên, khảo sát từ Pew cho thấy y học chức năng – lĩnh vực gắn liền với sức khỏe chức năng – lại chủ yếu được những người có thu nhập cao tiếp cận. Còn những người sống tại vùng thiếu cơ sở y tế, thu nhập thấp hay không thể chi trả dịch vụ, lại bị bỏ lại phía sau.
Chi phí khám sức khỏe chức năng có thể lên tới 25.000 USD mỗi năm, trong khi một buổi tư vấn trung bình đã vượt quá 1.600 USD – theo nghiên cứu của BMJ Open. Những con số đó đã biến một mô hình chăm sóc đầy tiềm năng trở thành biểu tượng của bất bình đẳng trong hệ thống y tế.
Giải pháp: Hệ thống hóa và mở rộng khả năng tiếp cận
Để sức khỏe chức năng thật sự phục vụ cộng đồng, ba điểm mấu chốt cần được thực hiện:
- Giảm rào cản đào tạo chuyên gia: Các chương trình đào tạo y học chức năng hiện nay có thể tiêu tốn tới 17.000 USD – một con số khiến nhiều tài năng bị chặn từ đầu vào. Cần thiết lập các mô hình đào tạo dễ tiếp cận hơn, đặc biệt cho những người phục vụ cộng đồng dân cư đa dạng.
- Phá vỡ tính độc quyền: Phí khám cao, dịch vụ chỉ dành cho nhóm nhỏ, danh sách chờ dài – tất cả đang khiến mô hình này trở nên giống một “câu lạc bộ sức khỏe” hơn là một giải pháp y tế. Điều này cần được thay đổi bằng cách mở rộng phạm vi tiếp cận và tối ưu hóa hệ sinh thái dịch vụ.
- Đưa vào danh mục bảo hiểm y tế: Các can thiệp chủ động như xét nghiệm nguyên nhân gốc rễ, tư vấn dinh dưỡng, lập kế hoạch vận động phải được đưa vào phạm vi chi trả của bảo hiểm y tế. Không thể xem các biện pháp đó là “không thiết yếu”, trong khi chúng có thể giảm thiểu chi phí y tế dài hạn và nâng cao chất lượng cuộc sống.
“Sự hoài nghi về sức khỏe chức năng hiện nay là điều dễ hiểu. Khi nó bị bóp méo thành một hình thức trình diễn đắt đỏ, mất đi gốc rễ khoa học và giá trị phổ quát, người dân có quyền đặt câu hỏi: ‘Liệu đây có phải là y học thật sự?’”
Khôi phục mục tiêu ban đầu
Cách đây mười năm, tôi sáng lập công ty chăm sóc sức khỏe kỹ thuật số Everlywell sau khi bản thân trải qua một trải nghiệm y tế khiến tôi có nhiều câu hỏi hơn câu trả lời. Tôi nhận ra: không phải ai cũng cần công nghệ hào nhoáng. Họ cần công cụ thực tế, dễ tiếp cận và chi phí hợp lý để hiểu và kiểm soát tình trạng sức khỏe của chính mình.
Sức khỏe chức năng vẫn có thể đóng vai trò cốt lõi trong hệ thống y tế hiện đại, nhưng chỉ khi nó thoát khỏi vòng xoáy thương mại hóa và trở lại với vai trò ban đầu: một mô hình y tế chủ động, dựa trên khoa học và hướng đến lợi ích cộng đồng. Đã đến lúc chúng ta nhìn lại và xây dựng lại — không phải vì những người giàu có muốn sống lâu hơn, mà vì hàng triệu người đang khao khát được sống khỏe mạnh hơn mỗi ngày.
