Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cảnh báo ngành sầu riêng Việt Nam đang tăng trưởng quá nhanh, tiềm ẩn rủi ro nếu thiếu kiểm soát và định hướng kịp thời.
Ngành sầu riêng tăng trưởng nhanh nhưng tiềm ẩn rủi ro, Bộ trưởng cảnh báo cần điều chỉnh kịp thời
Dù đã trở thành một trong những ngành hàng nông sản chủ lực của Việt Nam với giá trị xuất khẩu vượt trội, ngành sầu riêng đang đứng trước những thách thức không nhỏ do phát triển quá nóng, thiếu định hướng quản lý đồng bộ. Đây là cảnh báo vừa được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đưa ra tại Hội nghị “Phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững” tổ chức ngày 24/5 tại tỉnh Đắk Lắk.
Theo Bộ trưởng, chỉ trong vòng chưa đầy một thập kỷ, diện tích trồng sầu riêng cả nước đã tăng gần gấp 6 lần, từ 32.000ha năm 2015 lên gần 180.000ha vào năm 2024. Sản lượng cũng vượt ngưỡng 1,5 triệu tấn, đưa sầu riêng lên vị trí hàng đầu trong các loại trái cây xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, ông cho rằng tốc độ tăng trưởng nhanh như vậy không đồng nghĩa với phát triển bền vững nếu thiếu hệ thống điều tiết và giám sát chặt chẽ.
Tín hiệu cảnh báo từ con số xuất khẩu giảm mạnh
Số liệu cho thấy trong 4 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu sầu riêng cả nước chỉ đạt 130 triệu USD, giảm mạnh so với mức 500 triệu USD cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm nghiêm trọng này được cho là hệ quả trực tiếp của việc Trung Quốc – thị trường tiêu thụ lớn nhất – siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu, bao gồm kiểm dịch thực vật, kiểm soát dư lượng kim loại nặng và hóa chất độc hại.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh rằng: “Đây là tín hiệu cảnh báo rõ ràng về sự lệch pha giữa sản xuất và năng lực tổ chức sản xuất, giữa tiêu chuẩn thị trường và chất lượng thực tế.” Nếu không sớm có biện pháp tổng thể và căn cơ, Việt Nam có thể rơi vào vòng luẩn quẩn: dư cung – giá giảm – mất thị trường – ảnh hưởng uy tín và chất lượng nông sản trên trường quốc tế.
Thách thức tại địa phương và kiến nghị từ doanh nghiệp
Tại hội nghị, lãnh đạo các tỉnh trồng sầu riêng trọng điểm như Gia Lai và Đắk Lắk cũng thừa nhận nhiều tồn tại trong chuỗi sản xuất. Ông Dương Mah Tiệp – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai – cho biết phần lớn diện tích trồng nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi, mã số vùng trồng còn hạn chế. Ông đề nghị cần có chế tài xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm quy định về mã số vùng trồng nhằm bảo vệ uy tín sản phẩm.
Tại Đắk Lắk – thủ phủ sầu riêng lớn nhất cả nước – ông Nguyễn Thiên Văn, quyền Chủ tịch UBND tỉnh, cho rằng chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, công nghệ canh tác chưa được áp dụng rộng rãi. Việc vi phạm an toàn thực phẩm và gian lận mã vùng trồng, cơ sở đóng gói đang làm tổn hại đến thương hiệu sầu riêng của tỉnh nói riêng và Việt Nam nói chung.
Về phía doanh nghiệp, ông Vũ Phi Hổ – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần sầu riêng Tây Nguyên – bày tỏ lo ngại về chi phí kiểm nghiệm tăng vọt trong năm 2025. Nếu năm ngoái chỉ tốn 250.000–300.000 đồng/container thì nay phải chi 35–40 triệu đồng. Do đó, ông kiến nghị cho phép doanh nghiệp tự kiểm nghiệm và chịu trách nhiệm về chất lượng, đồng thời đề xuất mở rộng hệ thống phòng thử nghiệm tại các vùng trọng điểm.
Vinacontrol khẩn trương xúc tiến phòng thử nghiệm tại Đắk Lắk
Trước đề xuất xây dựng phòng thử nghiệm sầu riêng tại Đắk Lắk của Công ty TNHH Giám định chất lượng Vinacontrol, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đã lập tức đồng ý và đề nghị UBND tỉnh hỗ trợ quỹ đất, thủ tục pháp lý để triển khai nhanh. Đại diện Vinacontrol cho biết hiện nhiều vùng trồng chưa có phòng thử nghiệm chỉ định, khiến doanh nghiệp gặp khó khi tuân thủ tiêu chuẩn nhập khẩu.
Ông Trần Minh Châu – Phó Giám đốc Vinacontrol – cho biết đơn vị có hai phương án: xây dựng phòng thử nghiệm vệ tinh để triển khai nhanh hoặc phòng thử nghiệm chính thức được chỉ định, nhưng cần thêm thời gian vì liên quan đến thẩm định năng lực. Cả hai phương án đều nhằm giảm áp lực cho doanh nghiệp và tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho ngành hàng tỷ USD này.
