Thay vì đối mặt rào cản thuế quan, các hãng ô tô Trung Quốc chọn chiến lược xây nhà máy tại nước nhập khẩu để duy trì đà tăng trưởng và mở rộng thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh các quốc gia gia tăng hàng rào thuế quan nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội địa, các hãng ô tô Trung Quốc đã nhanh chóng thích nghi với chiến lược “xây nhà máy ở đâu bị siết thuế” – một cách tiếp cận giúp họ mở rộng thị trường mà không cần đẩy mạnh xuất khẩu truyền thống.
Thổ Nhĩ Kỳ là ví dụ điển hình. Tháng 6/2024, nước này áp thuế bổ sung 40% với ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ một tháng sau, BYD – hãng xe điện hàng đầu Trung Quốc – công bố dự án nhà máy trị giá 1 tỷ USD tại Istanbul. Bước đi này không chỉ giúp BYD né thuế, mà còn tận dụng liên minh hải quan giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Liên minh châu Âu để tiếp cận thị trường EU.
Việc mở rộng sản xuất ra nước ngoài không còn là lựa chọn mà trở thành điều kiện sinh tồn trong chiến lược toàn cầu hóa của các hãng xe Trung Quốc như BYD, Geely, SAIC… Chỉ riêng BYD, công ty này đã lần lượt đặt nhà máy tại Thái Lan, Indonesia, Uzbekistan, Brazil, Hungary và đang lên kế hoạch tiến vào Mexico và Ấn Độ.
Ông Xu Haidong – Phó tổng thư ký Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc nhận định:
“Để thích nghi với căng thẳng thương mại và chi phí logistics gia tăng, việc mở nhà máy tại nước nhập khẩu là bước đi chiến lược giúp ngành ô tô Trung Quốc gia tăng khả năng cạnh tranh trên toàn cầu.”
Không chỉ để né thuế, xu hướng xây dựng nhà máy tại chỗ còn nhằm khắc phục tốc độ tăng trưởng chậm lại trong nước. Trong khi sản lượng xe nội địa Trung Quốc tiếp tục tăng, thì thị trường tiêu thụ dần bão hòa. Thị trường quốc tế – đặc biệt là những nơi xe phương Tây rút lui hoặc thiếu nguồn cung – đang trở thành mảnh đất màu mỡ.
Tại Thái Lan, việc BYD và các hãng Trung Quốc đổ vốn vào sản xuất xe điện đã giúp nước này từng bước giảm nhập khẩu từ Trung Quốc và gia tăng khả năng xuất khẩu sang Úc và châu Âu. Trong năm 2023, xe Trung Quốc chiếm 12,4% thị phần tại thị trường ô tô Thái Lan – tăng gấp đôi so với năm trước đó.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan bắt tay Chủ tịch BYD Vương Truyền Phúc sau khi ký thỏa thuận đầu tư trị giá 1 tỷ USD tại Istanbul
Tuy nhiên, áp lực địa chính trị và chính sách bảo hộ đang khiến cuộc chơi trở nên khắc nghiệt hơn. Liên minh châu Âu đã áp mức thuế lên tới 45,3% đối với ô tô điện Trung Quốc, trong khi Nga, Mexico, Mỹ, Canada và sắp tới có thể là Nhật Bản, Hàn Quốc cũng đưa ra các biện pháp tương tự để bảo vệ ngành công nghiệp ô tô nội địa.
Trong báo cáo của Rhodium Group, dự báo đến năm 2027, khoảng 50% thị trường ô tô toàn cầu có thể “đóng cửa” với sản phẩm từ Trung Quốc – không chỉ về nhập khẩu, mà cả sản xuất đầu tư. Trước nguy cơ này, Bộ Thương mại Trung Quốc đã bắt đầu khuyến cáo các hãng xe nên cẩn trọng khi mở rộng nhà máy tại các quốc gia như Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, châu Âu và Thái Lan.
Dù vậy, lãnh đạo các hãng xe Trung Quốc vẫn lạc quan. Ông Cui Dongshu – Tổng thư ký Hiệp hội xe chở khách Trung Quốc, tin rằng doanh số xe hybrid sẽ tăng 70%, còn xe chạy xăng truyền thống cũng tăng 9% trong năm 2025. Trong khi đó, nhiều hãng như Chery vẫn giữ chiến lược sử dụng linh kiện nội địa để lắp ráp tại nước ngoài, thay vì phát triển mạng lưới cung ứng quốc tế theo mô hình Nhật Bản.
Thủ tướng Ai Cập Mostafa Madbouly quan sát hoạt động sản xuất tại nhà máy mới của Geely Auto ở Giza
Chiến lược “nội địa hóa sản xuất” cũng đang giúp các hãng xe Trung Quốc xâm nhập nhanh hơn tại các thị trường không có ngành ô tô phát triển như Philippines, Úc, Ai Cập – nơi rào cản kỹ thuật và chính trị còn lỏng lẻo.
