Chuyển 400.000 xe máy xăng sang điện trong 3 năm là bước đi chiến lược, góp phần thúc đẩy lộ trình chuyển đổi hơn 8 triệu xe máy cá nhân tại TP HCM sang phương tiện không phát thải.
TP HCM đang từng bước hiện thực hóa chiến lược chuyển đổi xanh bằng đề án chuyển 400.000 xe máy xăng – chủ yếu phục vụ dịch vụ công nghệ và giao hàng – sang xe điện trong giai đoạn 2025–2028. Đây là bước đệm quan trọng hướng đến mục tiêu dài hạn là thay thế hơn 8 triệu xe máy cá nhân hiện nay bằng phương tiện thân thiện với môi trường.
Theo thạc sĩ Lê Thanh Hải – Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS), lựa chọn nhóm tài xế công nghệ là hợp lý vì dễ quản lý và có tần suất sử dụng xe cao gấp nhiều lần người dùng cá nhân. Với mức di chuyển 80–120 km mỗi ngày, họ cũng là nhóm phát thải lớn nhất, đồng thời có động lực tiết kiệm chi phí nhiên liệu.
Lộ trình ba năm và cơ chế “củ cà rốt – cây gậy”
Giai đoạn đầu từ 2025, thành phố hướng đến chuyển đổi 120.000 xe (30%), áp dụng chính sách miễn thuế giá trị gia tăng, phí trước bạ và hỗ trợ lãi suất vay mua xe. Các xe xăng sẽ bị cấm đăng ký mới trên nền tảng công nghệ.
Đến năm 2026, mục tiêu nâng lên 80% (khoảng 320.000 xe). Đây là giai đoạn cuối cùng được hưởng ưu đãi đầy đủ. Thành phố sẽ siết chặt kiểm soát như giới hạn hoạt động xe xăng vào giờ cao điểm, thiết lập “Khu vực giao hàng xanh” và triển khai cơ chế hạn ngạch phát thải.
Sang năm thứ ba, 2027–2028, đề án đặt mục tiêu hoàn thành 100% chuyển đổi. Chính sách thuế ưu đãi không còn, thay vào đó là các biện pháp kiểm soát hành chính như cấm xe xăng hoạt động dịch vụ từ năm 2029.
Ông Hải cho biết việc chia nhỏ theo từng giai đoạn sẽ giúp người dân thích nghi dần và tận dụng ưu đãi sớm. Đặc biệt, giai đoạn này trùng với thời điểm giá pin toàn cầu dự kiến giảm khoảng 10–12% mỗi năm, giúp tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư.
400.000 xe công nghệ – bước khởi đầu chiến lược
TP HCM hiện có hơn 8,6 triệu xe máy cá nhân. Tuy nhiên, việc chuyển đổi toàn bộ cùng lúc là bất khả thi, do rào cản tài chính, thói quen tiêu dùng và thiếu hạ tầng hỗ trợ. Thay vào đó, nhóm tài xế công nghệ – vốn chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng lại phát thải cao gấp 3–4 lần người bình thường – là đối tượng ưu tiên.
Với việc chuyển đổi 400.000 xe công nghệ, thành phố có thể đạt hiệu quả môi trường tương đương 1,2–1,6 triệu xe cá nhân. Bên cạnh đó, nhóm tài xế công nghệ còn có khả năng lan tỏa thói quen sử dụng xe điện đến cộng đồng, tạo động lực thay đổi lớn hơn.
Ngoài ra, thành phố cũng có thể tận dụng dữ liệu từ các nền tảng số như Grab, Be, ShopeeFood để giám sát hiệu quả triển khai, tối ưu nguồn lực và chính sách hỗ trợ.
Tác động toàn diện đến môi trường, hạ tầng và thu nhập
Theo dự tính của HIDS, đề án sẽ giúp TP HCM cắt giảm 315.000 tấn CO₂ và 2.000 tấn bụi mịn mỗi năm. Ngoài hiệu quả môi trường, đề án còn tạo ra lợi ích kinh tế rõ rệt cho tài xế. Sau khi hoàn tất trả góp (khoảng 24–30 tháng), mỗi tài xế có thể tiết kiệm 600.000 đồng mỗi tháng so với chi phí xăng dầu.
Hạ tầng cũng là ưu tiên trong đề án. TP HCM hiện có khoảng 600 trạm sạc công cộng và 50 điểm đổi pin. Thành phố đặt mục tiêu đạt 3.000 điểm sạc và đổi pin vào cuối năm 2028, đồng thời phối hợp cùng ngành điện để nâng cấp lưới và triển khai biểu giá linh hoạt, khuyến khích sạc ngoài giờ cao điểm.
Với nhóm thu nhập thấp, đặc biệt là tài xế nghèo hoặc cận nghèo, thành phố sẽ triển khai gói hỗ trợ cho 10.000 xe đầu tiên. Chi phí trả trước được đề xuất khoảng 8 triệu đồng, đi kèm chính sách cho phép thu đổi xe cũ để giảm áp lực tài chính.
“Tài xế có thể bán lại xe xăng cho nhóm không làm dịch vụ, hoặc đổi sang nhóm di chuyển ít để tiếp tục khai thác xe mà vẫn đảm bảo mục tiêu giảm phát thải”, ông Hải nói.
Rào cản và giải pháp
Rào cản lớn nhất là sự phối hợp từ các nền tảng gọi xe công nghệ. Việc cấm xe xăng đăng ký mới có thể tác động đến chiến lược kinh doanh, thu hút tài xế mới. Để tháo gỡ, thành phố sẽ xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, tích hợp các công cụ khuyến khích trong ứng dụng, như gợi ý chuyến xe điện, ưu tiên đơn hàng.
Song song đó, công tác truyền thông sẽ được đẩy mạnh, cùng sự vào cuộc của các doanh nghiệp công nghệ để nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích lâu dài của việc chuyển đổi.
“Đề án không chỉ là giải pháp giao thông, mà là chiến lược môi trường, kinh tế, công nghệ và cả xã hội. Sự thành công phụ thuộc vào quyết tâm chính trị và sự đồng lòng từ người dân đến doanh nghiệp”, ông Hải khẳng định.
Chuyển đổi 400.000 xe máy xăng không đơn thuần là một đề án kỹ thuật. Đó là khởi đầu cho chiến lược dài hạn nhằm thay đổi diện mạo giao thông TP HCM theo hướng bền vững, hiện đại và không phát thải – một mô hình có thể nhân rộng ra các đô thị lớn khác của Việt Nam trong tương lai.
