Một doanh nghiệp tại TP.HCM vừa giảm 30% nhân sự, 70% cộng tác viên nhờ áp dụng AI, mở ra xu hướng tự động hóa tại Việt Nam.
Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng được ứng dụng sâu rộng vào hoạt động sản xuất – kinh doanh, một số doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu thay đổi cấu trúc vận hành, trong đó đáng chú ý là xu hướng cắt giảm nhân sự nhờ AI.
Một công ty sách có trụ sở tại TP.HCM mới đây đã gây chú ý khi công bố kế hoạch tinh giản tới 30% nhân viên chính thức và 70% cộng tác viên dịch thuật, cho biết lý do đến từ việc AI đã có thể đảm đương phần lớn khối lượng công việc vốn do con người đảm nhận. Đây không phải trường hợp cá biệt, mà là ví dụ tiêu biểu cho làn sóng chuyển đổi số đang diễn ra âm thầm nhưng mạnh mẽ tại Việt Nam.
Theo báo cáo mới nhất từ Trung tâm Nghiên cứu Pew, hơn 70% người trưởng thành tại Mỹ lo ngại rằng AI sẽ làm thay đổi căn bản thị trường lao động trong vòng 20 năm tới. Đặc biệt, các nghề nghiệp như công nhân, thu ngân, nhà báo và kỹ sư phần mềm được đánh giá là có nguy cơ bị thay thế cao. Diễn đàn Kinh tế Thế giới cũng dự báo đến năm 2030, khoảng 41% doanh nghiệp toàn cầu có kế hoạch cắt giảm nhân sự do tác động từ AI. Số việc làm có thể bị ảnh hưởng lên tới 92 triệu, bao gồm cả các lĩnh vực như lái xe công nghệ, kế toán hay ngân hàng.
Tại Việt Nam, nhiều ngân hàng cũng đang cắt giảm quy mô nhân sự để nhường chỗ cho công nghệ. Theo khảo sát quý I/2025 của Ngân hàng Nhà nước, hơn 21% tổ chức tín dụng đã cắt giảm nhân lực. VietinBank là một ví dụ điển hình khi đã đóng cửa nhiều phòng giao dịch tại các thành phố lớn và chuyển sang đẩy mạnh các giải pháp ngân hàng số.
Dù vậy, việc áp dụng AI không hoàn toàn là “lấy việc của con người”, mà đúng hơn là “chuyển đổi vai trò”. AI có thể đảm nhiệm các nhiệm vụ mang tính lặp đi lặp lại như phản hồi email, xử lý câu hỏi khách hàng hay kiểm tra dữ liệu, giúp giảm áp lực cho đội ngũ nhân sự. Đồng thời, nó tạo ra nhu cầu mới về các vị trí như chuyên gia tối ưu hóa chatbot, kỹ sư phát triển ứng dụng AI hay chuyên viên phân tích hành vi người dùng dựa trên dữ liệu từ AI.
“AI không thay thế con người, nhưng những người biết sử dụng AI sẽ thay thế những người không biết dùng nó.”
— Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT
Nhận định trên nhấn mạnh một thực tế: chìa khóa không nằm ở việc lo sợ mất việc, mà ở việc làm chủ công nghệ mới. Chính vì vậy, nhiều doanh nghiệp Việt đang bắt đầu tái cấu trúc đào tạo. Các công ty như Besco, Veron Group, Tuấn Lộc Commodities, G.C Food, và Jumstart Disruptive Innovation đã bước đầu hình thành hệ sinh thái “AI Agent” – tập trung tuyển dụng, đào tạo và ứng dụng nhân sự có khả năng tương tác hiệu quả với AI.
Tuy nhiên, song song với những cơ hội đó là nỗi lo ngày càng lớn về việc lạm dụng AI, đặc biệt trong giáo dục. Nhiều học sinh, sinh viên hiện nay đang sử dụng công cụ AI để làm bài tập thay vì tư duy độc lập. Ông Hoàng Nam Tiến cảnh báo: “Nếu cứ dựa dẫm vào AI mà thiếu nền tảng tư duy, thế hệ tương lai sẽ dần đánh mất khả năng sáng tạo và trở thành nô lệ của chính công nghệ do con người tạo ra”.
Ở góc độ học thuật, TS Lê Hoành Sử – Trưởng khoa Hệ thống thông tin, Đại học Kinh tế – Luật – cho rằng cần một chiến lược đào tạo mới, không chỉ chú trọng kỹ năng sử dụng AI mà còn phải nhấn mạnh yếu tố đạo đức, giám sát và sáng tạo trong khai thác AI. Theo ông, để xây dựng lực lượng lao động tương lai – Workforce 2.0 – cần sự kết hợp chặt chẽ giữa trường đại học và doanh nghiệp.
