Tình trạng thiếu hụt lao động tại Đức đang ở mức báo động, và trong khi sinh viên Việt Nam mong muốn tận dụng cơ hội học nghề tại quốc gia này, vẫn còn nhiều rào cản, đặc biệt là vấn đề ngôn ngữ.
Tình hình thiếu hụt lao động tại Đức
Theo ông Matthias Kaiser, giám đốc điều hành Tập đoàn Avestos HR UG, tình trạng thiếu lực lượng lao động tại Đức đã trở nên rất nghiêm trọng. Một nghiên cứu gần đây từ Viện Nghiên cứu kinh tế Ifo cho thấy, tính đến tháng 8 năm 2024, có tới 33,8% doanh nghiệp Đức gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động có tay nghề. Số liệu này thậm chí còn tăng lên 34,9% vào tháng 4 cùng năm.
Dữ liệu từ Cơ quan Việc làm Liên bang Đức cũng cho biết, một số ngành nghề như xây dựng phải mất trung bình tới 281 ngày để tìm được ứng viên phù hợp. Đặc biệt, năm 2024 ghi nhận có khoảng 69.400 vị trí học nghề chưa được đăng ký trên toàn quốc. Để giải quyết vấn đề này, nhiều doanh nghiệp Đức đã chuyển hướng đến các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Ông Kaiser cho biết: “Chúng tôi đang thiết lập hợp tác với các trường cao đẳng tại Việt Nam để tuyển sinh những sinh viên có đủ trình độ, đồng thời họ sẽ được đào tạo nghề và đưa sang làm việc tại Đức. Ngay từ khi bắt đầu học, sinh viên sẽ ký hợp đồng lao động với các công ty Đức để đảm bảo có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp.”
Tính đến năm 2023, khoảng 4.000 sinh viên Việt Nam đã chọn Đức làm điểm đến du học nghề, chiếm đến 80% tổng số sinh viên Việt Nam tại Đức.
Rào cản ngôn ngữ
Mặc dù nhu cầu tuyển dụng từ phía doanh nghiệp Đức là rất lớn, nhưng rào cản ngôn ngữ vẫn đang khiến nhiều sinh viên Việt Nam e ngại. Ông Trần Anh Tuấn, phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, cho biết: “Nhiều sinh viên nói rằng điều họ sợ nhất chính là tiếng Đức.” Đối với nhiều học sinh phổ thông, tiếng Đức là một ngôn ngữ mới hoàn toàn, khác xa so với tiếng Anh mà họ đã quen thuộc.
Hầu hết sinh viên chỉ bắt đầu học tiếng Đức sau khi tốt nghiệp THPT, trong khi yêu cầu từ các chương trình du học thường là đạt trình độ B1 hoặc B2 trong vòng 9 – 12 tháng. Ông Tuấn nhấn mạnh: “Không ít trường hợp dù đã có chứng chỉ Telc hoặc Goethe vẫn bị rớt phỏng vấn với doanh nghiệp do thiếu phản xạ thực tế.”
Ngoài ra, có nhiều học sinh đã bị trượt visa hoặc phải quay lại Đức học lại tiếng trong khoảng thời gian 6 – 12 tháng vì không đạt tiêu chuẩn ngoại ngữ.
Giải pháp cải thiện khả năng ngôn ngữ
Ông Trần Thanh Hải, hiệu trưởng Trường cao đẳng Viễn Đông, cho rằng việc bắt đầu học tiếng Đức từ sớm là điều vô cùng quan trọng. Ông khuyên học sinh nên bắt đầu học tiếng ngay từ bậc THPT, lý tưởng nhất là từ lớp 10 hoặc 11. Việc chuẩn bị sớm sẽ giúp tạo nền tảng vững chắc cho sinh viên, đồng thời giúp họ có thời gian làm quen với cách phát âm, ngữ pháp và tư duy của tiếng Đức, tránh việc phải “chạy nước rút” trong vài tháng sau khi tốt nghiệp.
Ông Nguyễn Đắc Hoàn, giám đốc Công ty CP Devis, cũng nhấn mạnh rằng trong quá trình học cần phải phát triển đồng đều cả bốn kỹ năng nghe – nói – đọc – viết, thay vì chỉ tập trung vào việc làm bài thi ngữ pháp như cách học truyền thống. “Sinh viên nên rèn luyện phản xạ giao tiếp là cực kỳ quan trọng, bởi môi trường học nghề và làm việc tại Đức đòi hỏi các em phải sử dụng tiếng Đức hàng ngày,” ông Hoàn cho biết.
Để hỗ trợ việc học tiếng Đức, sinh viên có thể kết hợp sử dụng các ứng dụng học ngôn ngữ, tham gia các lớp học tương tác trực tuyến, hoặc đăng ký vào các câu lạc bộ giao tiếp tiếng Đức nếu có điều kiện. Cuối cùng, việc giao lưu và học hỏi từ những người đi trước cũng đóng vai trò quan trọng. Các buổi hội thảo và chia sẻ kinh nghiệm từ cựu du học sinh nghề tại Đức sẽ cung cấp thông tin thực tế, giúp học viên tháo gỡ tâm lý lo ngại và tạo thêm động lực học tập ngoại ngữ.
Dù Đức đang rất cần lao động, và sinh viên Việt Nam có nguyện vọng học hỏi và làm việc tại đây, nhưng rào cản ngôn ngữ vẫn là một thách thức lớn cần được vượt qua. Việc trang bị kỹ năng ngôn ngữ từ sớm và có chiến lược học tập rõ ràng là chìa khóa để mở ra cơ hội nghề nghiệp tại Đức cho thế hệ trẻ Việt Nam.