Việc xóa bỏ độc quyền vàng miếng theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm hứa hẹn tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, kéo giá vàng trong nước sát giá thế giới.
Ngày 28-5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo xóa bỏ thế độc quyền của Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, mở đường cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện cùng tham gia. Động thái này nhằm thúc đẩy sự cạnh tranh công bằng trên thị trường, đa dạng hóa nguồn cung và bình ổn giá vàng trong nước – vốn đang có mức chênh lệch lớn so với giá thế giới.
Trước khi có nghị định 24 vào năm 2012, thị trường vàng Việt Nam tồn tại nhiều thương hiệu vàng miếng như PNJ, SBJ, ACB, AAA…, tuy nhiên thương hiệu SJC vẫn chiếm ưu thế lớn. Việc các công ty đổ xô gia công vàng miếng tại SJC mỗi khi thị trường biến động cho thấy nhu cầu chuẩn hóa thương hiệu, nhưng cũng làm lộ ra những điểm yếu trong quản lý và điều tiết cung cầu.
Chính vì thế, Ngân hàng Nhà nước khi đó đã siết chặt thị trường vàng: chỉ công nhận vàng miếng SJC là thương hiệu quốc gia, chấm dứt hoạt động huy động – cho vay vàng của ngân hàng thương mại, loại bỏ vàng phi SJC, đồng thời hạn chế các cơ sở nhỏ lẻ trong giao dịch vàng miếng. Biện pháp này bước đầu giúp ổn định tỷ giá và giảm tình trạng nhập lậu vàng.
Tuy nhiên, trong giai đoạn gần đây, các tác động phụ ngày càng rõ nét. Giá vàng trong nước – đặc biệt là vàng miếng SJC – có thời điểm chênh lệch tới 18-20 triệu đồng/lượng so với giá thế giới. Khi nguồn cung hạn chế, đặc biệt sau nhiều năm không sản xuất thêm vàng miếng và xuất khẩu vàng trang sức, thị trường rơi vào trạng thái căng thẳng cung cầu. Tình trạng người dân xếp hàng dài chờ mua vàng đã xảy ra trong năm 2024 – điều chưa từng có tiền lệ.
Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cùng nhiều chuyên gia đã liên tục kiến nghị cần cải tổ nghị định 24, hướng tới mở rộng sản xuất và nhập khẩu vàng một cách có kiểm soát. Tại cuộc họp Thường trực Chính phủ, Thủ tướng cũng đặt mục tiêu kéo chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới về mức 1-2%.
– Ông Nguyễn Ngọc Trọng, Giám đốc Công ty vàng NPJ
“Nếu Nhà nước cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện cùng sản xuất vàng miếng như trước năm 2012, thị trường sẽ xuất hiện nhiều thương hiệu cạnh tranh lành mạnh. Cùng với việc nới quyền nhập khẩu vàng có kiểm soát, nguồn cung sẽ được bổ sung, tình trạng khan hiếm và chênh lệch giá sẽ giảm rõ rệt.”
– Ông Trần Duy Phương
“Chỉ khi cho phép nhập vàng chính ngạch và xóa thế độc quyền, thị trường vàng Việt Nam mới có thể liên thông với thế giới. Đây là biện pháp duy nhất để kéo giảm sự chênh lệch giá và triệt tiêu buôn lậu vàng.”
Giá vàng miếng SJC sáng 29-5 đã có phản ứng rõ rệt trước thông tin trên, khi giảm 1,5 triệu đồng/lượng. Tuy nhiên đến cuối ngày, giá đã bật tăng trở lại, cho thấy thị trường vẫn đang trong trạng thái bất ổn. Chênh lệch với giá thế giới quy đổi vẫn ở mức cao: SJC cao hơn 14,3 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn 9999 cao hơn 11,8 triệu đồng/lượng.
Lãnh đạo Công ty SJC – đơn vị giữ thế độc quyền hơn một thập kỷ qua – cũng khẳng định ủng hộ cạnh tranh công bằng. Theo họ, sản lượng vàng miếng hiện tại còn rất hạn chế do nhiều nguyên nhân lịch sử, trong đó có cả việc doanh nghiệp nấu lại vàng miếng thành vàng nữ trang để xuất khẩu.
Các đại biểu Quốc hội cũng bày tỏ sự đồng thuận cao với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nhận định, việc duy trì thế độc quyền đã không còn phù hợp trong bối cảnh giao dịch chủ yếu bằng tiền, không còn hiện tượng “vàng hóa” nền kinh tế. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế kiểm soát để đảm bảo minh bạch và phòng chống gian lận.
Đại biểu Trần Anh Tuấn (TP.HCM) đề xuất cần cho phép nhập khẩu vàng rộng rãi theo năng lực của doanh nghiệp, tạo sự cân bằng cung – cầu và hạn chế đầu cơ. Còn theo đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai), thị trường cần sớm thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia để minh bạch hóa hoạt động mua bán, ngăn ngừa hiện tượng rửa tiền hay đầu tư ngầm qua vàng.
Việc sửa đổi nghị định 24, xóa độc quyền và mở cửa có kiểm soát không chỉ là bước đi chiến lược để bình ổn thị trường, mà còn tạo hành lang pháp lý minh bạch, phù hợp với quy luật cung cầu. Với những cải cách đang được triển khai mạnh mẽ, thị trường vàng Việt Nam có thể tiến gần hơn tới sự ổn định lâu dài, liên thông với thế giới và không còn là nơi trú ẩn bất ổn của dòng vốn như hiện nay.
