Hamas rơi vào khủng hoảng tài chính nghiêm trọng do đánh giá sai thời gian kéo dài của xung đột với Israel, khiến nội lực cạn kiệt trong khi chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc.
Sau hơn 20 tháng kể từ ngày 7 tháng 10 năm 2023 – khi Hamas phát động cuộc tấn công bất ngờ vào miền nam Israel, mở đầu cho chiến dịch phản công dữ dội từ Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), tổ chức này đang rơi vào tình trạng suy kiệt cả về tài chính lẫn nhân sự.
Ban đầu, giới lãnh đạo Hamas tin rằng chiến sự sẽ kết thúc trong vòng chưa đầy một năm. Họ cho rằng sự ủng hộ từ thế giới Arab và các đồng minh trong khu vực sẽ giúp duy trì sức kháng cự. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn ngược lại. Cuộc chiến kéo dài ngoài dự đoán, khiến Hamas không kịp chuẩn bị nguồn lực đủ mạnh để trụ vững.
“Chúng tôi cần thay đổi cục diện cuộc chiến và đã đưa vấn đề Palestine trở lại bàn đàm phán. Giờ không ai trong khu vực có thể làm ngơ nữa”, Khalil al-Hayya, lãnh đạo cấp cao của Hamas, từng tuyên bố hồi tháng 11 năm 2023 tại Doha, Qatar.
Tuy nhiên, theo nhà phân tích Ibrahim Madhoun, chính niềm tin rằng chiến sự sẽ chóng tàn đã khiến Hamas không chuẩn bị đầy đủ cho một cuộc xung đột tiêu hao dài hơi. Khi chiến sự leo thang, các nhóm dân quân từng cam kết hỗ trợ Hamas cũng dần suy yếu sau các đợt không kích của IDF. Iran – nhà tài trợ lớn nhất của “Trục Kháng chiến” – cũng chịu thiệt hại nặng.
Tình trạng tài chính tồi tệ đã buộc Hamas phải cắt giảm chi tiêu, không thể trả lương đầy đủ cho các tay súng của Lữ đoàn Izzedine al-Qassam – lực lượng vũ trang chủ lực của tổ chức. Ngoài ra, họ cũng mất khả năng tái thiết hệ thống đường hầm ngầm, vốn từng là xương sống của chiến lược phòng thủ.
Trong khi đó, sự chênh lệch về cơ sở hạ tầng quân sự ngày càng rõ rệt. Nếu như trước kia Hamas từng xây dựng được các tổ hợp ngầm phức tạp ở phía bắc Gaza, thì đến tháng 5 vừa qua, chỉ huy Mohammed Sinwar phải lẩn trốn trong một căn hầm đơn sơ sâu 9 mét dưới bệnh viện tại phía nam Gaza – biểu hiện rõ nét của tình trạng suy yếu.
Một quan chức quân sự Israel cho biết Hamas đã tổn thất tới 90% lực lượng lãnh đạo và kho vũ khí trong suốt thời gian chiến sự. Bên cạnh đó, tổ chức cũng không còn khả năng chi trả lương cho nhân viên hành chính hay lực lượng an ninh, cũng như hỗ trợ tài chính cho gia đình các tay súng đã tử trận.
Tài chính của Hamas trước đây dựa phần lớn vào việc đánh thuế hàng hóa thương mại và viện trợ đi qua Gaza. Một nhà thầu địa phương tiết lộ nhóm thường xuyên thu 6.000 USD từ các thương nhân để được phép lưu thông hàng hóa, kèm theo đe dọa tịch thu nếu không nộp phí. Ngoài ra, các mặt hàng như nhiên liệu và thuốc lá bị áp mức thuế cao nhất, mang lại lợi nhuận lớn nhất.
Tuy nhiên, kể từ khi Israel siết chặt kiểm soát hàng viện trợ vào tháng 3, nguồn thu từ đánh thuế gần như sụp đổ. Một phóng viên kinh tế tại Gaza cho biết Hamas còn áp dụng biện pháp thao túng thị trường, như trì hoãn phân phối hàng hóa vài ngày để tăng giá. Dù vậy, chiến thuật này không mang lại kết quả dài hạn trong bối cảnh nguồn viện trợ bị phong tỏa.
Trước khó khăn chồng chất, Hamas đã phải dựa vào mạng lưới quyên góp nội địa và hỗ trợ phi chính thức, song các khoản đóng góp này không đủ duy trì bộ máy vận hành. Một nhân viên chính quyền Hamas tại Gaza cho biết hiện nay, không khí phẫn nộ đang lan rộng tại địa phương – trái ngược hoàn toàn với tinh thần lạc quan trong giai đoạn đầu xung đột.
“Ban đầu chúng tôi tin rằng đây là cơ hội giải phóng Palestine, nhưng giờ thì lòng tin đang dần tan biến,” người này cho biết.
Trong khi đó, áp lực quốc tế ngày càng gia tăng. Đặc phái viên Mỹ về con tin tại Gaza – Adam Boehler – mới đây đã kêu gọi Hamas chấp thuận thỏa thuận với Israel để đổi lấy việc chấm dứt chiến sự và trả tự do cho những con tin còn lại.
Đề xuất ngừng bắn do Mỹ, Qatar và Ai Cập làm trung gian hiện đang chờ phản hồi chính thức từ Hamas. Thỏa thuận bao gồm việc thả 10 con tin còn sống và bàn giao 18 thi thể. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, Hamas vẫn chưa đưa ra phản ứng rõ ràng.
Tình hình Gaza tiếp tục rơi vào vòng xoáy căng thẳng và bế tắc, khi cả quân sự lẫn tài chính đều không có dấu hiệu cải thiện. Sai lầm chiến lược trong đánh giá thời gian và cường độ chiến sự đã đẩy Hamas vào thế phòng ngự toàn diện, trong khi niềm tin từ dân chúng cũng ngày một phai nhạt.
