IAEA cảnh báo Iran đã tăng lượng uranium tinh khiết gần đạt cấp độ vũ khí, làm dấy lên lo ngại vi phạm nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vừa công bố báo cáo ngày 31-5, trong đó bày tỏ quan ngại sâu sắc trước việc Iran tiếp tục tích trữ uranium tinh khiết ở mức gần cấp độ vũ khí, đồng thời vẫn chưa minh bạch trong các hoạt động hạt nhân tại nhiều cơ sở chưa được khai báo. Đây được xem là một diễn biến đáng chú ý có thể gây ảnh hưởng lớn đến tiến trình đàm phán hạt nhân giữa Iran và các cường quốc phương Tây.
Theo IAEA, Iran hiện đang lưu trữ khoảng 408,6 kg uranium được làm giàu đến 60% độ tinh khiết – mức tăng gần 50% so với lần công bố trước vào tháng 2. Trong khi đó, giới chuyên gia cho biết chỉ cần khoảng 42 kg uranium tinh khiết ở mức này, nếu tiếp tục làm giàu lên 90%, là có thể đủ để chế tạo một quả bom nguyên tử. Dữ liệu trên cho thấy Iran đang sở hữu số lượng uranium vượt xa ngưỡng kỹ thuật cần thiết để tiếp cận khả năng vũ khí hóa.
Bên cạnh đó, IAEA cũng dẫn lại các hoạt động đáng ngờ trong quá khứ tại ba địa điểm là Lavisan-Shian, Varamin và Turquzabad – vốn đã bị điều tra từ lâu. Báo cáo cho biết Iran từng sử dụng một đĩa kim loại uranium tại Lavisan-Shian vào năm 2003 để thực hiện các thử nghiệm tạo nguồn neutron kích nổ – một công đoạn quan trọng trong quá trình phát triển vũ khí hạt nhân. Mặc dù được cho là chỉ mang tính chất “quy mô nhỏ”, nhưng những thông tin này càng củng cố lo ngại về mục đích thật sự của chương trình hạt nhân Iran.
Đáng chú ý, Iran là quốc gia duy nhất không sở hữu vũ khí hạt nhân nhưng lại làm giàu uranium ở mức 60% – điều khiến cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các quốc gia như Mỹ, Anh, Pháp và Đức, không khỏi lo lắng. Các nước này hiện đang thúc đẩy một nghị quyết mới lên Hội đồng Thống đốc IAEA, dự kiến sẽ được xem xét trong tuần bắt đầu từ ngày 9-6. Nếu được thông qua, nghị quyết sẽ đánh dấu lần đầu tiên sau gần hai thập kỷ, Iran bị chính thức tuyên bố vi phạm nghĩa vụ về không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Đáp lại, Bộ Ngoại giao Iran bác bỏ báo cáo của IAEA, cho rằng các đánh giá này “mang động cơ chính trị” và không có cơ sở xác đáng. Iran tái khẳng định rằng chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích dân sự, đồng thời tuyên bố sẽ thực hiện “biện pháp thích hợp” nếu bị gây áp lực quốc tế. Tuy nhiên, các phản ứng này không đi kèm với bất kỳ bằng chứng kỹ thuật hay lộ trình minh bạch nào cho thấy Iran đang tuân thủ đúng cam kết quốc tế.
Sự việc đang tạo thêm áp lực đối với nỗ lực nối lại các cuộc đàm phán hạt nhân vốn đã bế tắc trong nhiều tháng giữa Tehran và Washington. Việc IAEA đưa ra các cảnh báo liên tục, cộng với động thái pháp lý từ các nước phương Tây, có nguy cơ đẩy tình hình Trung Đông vào thế căng thẳng mới – khi mà mọi hành động từ phía Iran đều có thể bị diễn giải theo hướng khiêu khích, nếu không có sự minh bạch và kiểm chứng quốc tế rõ ràng.
