Việc bắt buộc người Do Thái cực đoan nhập ngũ đang làm sâu sắc thêm chia rẽ xã hội Israel và đe dọa sự tồn tại chính trị của Thủ tướng Netanyahu.
Cuộc khủng hoảng nghĩa vụ quân sự bắt buộc đối với người Do Thái cực đoan tại Israel đang trở thành phép thử chính trị nghiêm trọng nhất đối với Thủ tướng Benjamin Netanyahu, giữa lúc đất nước vẫn chìm trong cuộc chiến kéo dài với Hamas tại Dải Gaza và ông tiếp tục đối mặt với phiên tòa xét xử tội danh tham nhũng.
Dù chính quyền Netanyahu đang gánh chịu nhiều áp lực trong và ngoài nước, nhưng không vấn đề nào gây chia rẽ và đe dọa đến liên minh cầm quyền như việc buộc các thanh niên Do Thái cực đoan — vốn lâu nay được miễn nghĩa vụ quân sự vì lý do tôn giáo — phải nhập ngũ.
Một thỏa thuận đã lỗi thời trong xã hội Israel hiện đại
Từ thời lập quốc, Israel đã cho phép một số nhỏ thanh niên theo học toàn thời gian tại các yeshiva (trường tôn giáo Do Thái) được miễn nghĩa vụ quân sự. Nhưng từ vài trăm người ban đầu, con số này đã tăng lên tới khoảng 66.000 người. Trong khi đó, phần lớn thanh niên Israel — cả nam và nữ — đều phải hoàn thành nghĩa vụ quân sự từ 2 đến gần 3 năm, và tiếp tục nghĩa vụ dự bị trong nhiều năm sau đó.
Tình trạng này ngày càng gây phẫn nộ trong xã hội, đặc biệt sau hơn 20 tháng giao tranh khốc liệt ở Gaza khiến gần 870 binh sĩ Israel thiệt mạng. Các đợt điều động quân dự bị liên tục làm gián đoạn cuộc sống của hàng nghìn người dân, khiến dư luận không còn chấp nhận sự bất bình đẳng kéo dài này.
“Việc cầu nguyện và học kinh không thể được xem là đóng góp tương đương với sự hy sinh của các binh sĩ ngoài chiến trường”, một cựu binh Israel bày tỏ trên truyền hình quốc gia.
Căng thẳng chính trị trong liên minh cầm quyền
Các đối tác liên minh của Netanyahu thuộc phe cực đoan Chính thống giáo đang kiên quyết yêu cầu thông qua một đạo luật mới nhằm bảo vệ quyền miễn nghĩa vụ quân sự cho cử tri của họ. Trong khi đó, một số thành viên trong đảng Likud của chính Thủ tướng lại kêu gọi áp dụng chính sách công bằng hơn, khiến nội bộ chính phủ thêm rạn nứt.
Tòa án Tối cao Israel đã ra phán quyết yêu cầu quân đội chấm dứt chế độ miễn trừ, tạo tiền đề cho việc triệu tập những người Do Thái cực đoan nhập ngũ. Tuy nhiên, tính đến nay, trong số 12.000 lệnh triệu tập được gửi đi, chỉ có một số lượng rất nhỏ thực sự tham gia nghĩa vụ, cho thấy sự bất hợp tác và căng thẳng ngày càng leo thang.
Shuki Friedman, Phó chủ tịch Viện Chính sách Người Do Thái nhận định: “Chế độ miễn trừ đã trở thành gánh nặng xã hội và là quả bom hẹn giờ về chính trị trong nội bộ Israel.”
Hệ quả chính trị: Nguy cơ mất ghế và tổng tuyển cử
Phe đối lập đang tận dụng triệt để làn sóng bất mãn để thúc đẩy cuộc bỏ phiếu giải tán quốc hội. Nếu dự luật được thông qua, Israel sẽ bước vào một kỳ bầu cử mới, có thể diễn ra trong vòng ba đến sáu tháng tới. Ngược lại, nếu dự luật thất bại, phe đối lập sẽ không thể tiến hành động thái tương tự trong sáu tháng tiếp theo, giúp Netanyahu có thêm thời gian củng cố vị thế.
Khó khăn của Netanyahu nằm ở chỗ: nếu chiều lòng phe Chính thống giáo cực đoan để giữ liên minh, ông sẽ mất điểm trong mắt công chúng và có nguy cơ thua trong kỳ bầu cử sắp tới. Nhưng nếu thỏa hiệp với yêu cầu công bằng nhập ngũ, ông sẽ mất sự ủng hộ từ chính các đối tác đang giúp duy trì quyền lực hiện tại.
Sự đối đầu ngày càng dữ dội trên đường phố
Trong khi tranh luận chính trị vẫn tiếp diễn tại quốc hội, các cuộc biểu tình của cộng đồng Do Thái cực đoan bùng phát dữ dội ở nhiều thành phố như Bnei Brak hay Jerusalem. Cảnh sát đã phải can thiệp mạnh tay để giải tán đám đông chặn đường cao tốc, gây ách tắc giao thông nghiêm trọng.
Sự đối đầu không chỉ là giữa các phe chính trị, mà còn là mâu thuẫn sâu sắc giữa hai tầm nhìn về bản sắc Israel: một đất nước hiện đại, dân chủ và quân sự hóa cao; đối lập với một cộng đồng vẫn muốn bảo tồn nếp sống tôn giáo tách biệt.
Với những gì đang diễn ra, cuộc tranh luận về nghĩa vụ quân sự tại Israel không chỉ là vấn đề chính sách, mà là phép thử cho sự gắn kết xã hội, vai trò của tôn giáo trong nhà nước và tương lai chính trị của Benjamin Netanyahu.