Việc sáp nhập tỉnh sẽ giảm số đơn vị hành chính từ 63 xuống còn 34, mở đường cho mô hình chính quyền hai cấp hiệu quả và tinh gọn hơn.
Tại Hội nghị Trung ương 11, khóa XIII diễn ra ngày 12/4, Ban Chấp hành Trung ương đã thống nhất cao với đề xuất tái cơ cấu toàn diện hệ thống đơn vị hành chính cấp tỉnh trên cả nước. Theo đó, từ 63 tỉnh, thành phố hiện nay, Việt Nam sẽ giảm còn 34 đơn vị hành chính, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương. Đây là một bước đi chiến lược trong tiến trình đổi mới mô hình quản trị quốc gia, hướng đến bộ máy chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu quả và hiện đại.
Phát biểu tại lễ bế mạc, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Việc sáp nhập tỉnh không chỉ là giải pháp hành chính đơn thuần mà còn mang tầm nhìn dài hạn, với định hướng chiến lược cho 100 năm tới. Ông cho biết, kế hoạch này được xây dựng dựa trên tinh thần “khoa học, đột phá, sáng tạo, bám sát thực tiễn”, nhằm mở rộng không gian phát triển toàn diện về kinh tế, xã hội và văn hóa.
Theo lãnh đạo Trung ương, mô hình hành chính mới sẽ giúp xây dựng chính quyền địa phương gắn bó với người dân, có khả năng quản trị linh hoạt và thích ứng tốt với yêu cầu phát triển bền vững. Việc sáp nhập tỉnh còn là một bước tiến trong việc cải tổ bộ máy hành chính theo hướng hiện đại, chú trọng vào tăng trưởng kinh tế tư nhân, đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học công nghệ và nâng cao đời sống người dân.
Đáng chú ý, Tổng Bí thư đề cập đến mối quan tâm của nhiều cán bộ về vấn đề nhân sự sau sáp nhập. Ông khẳng định, Trung ương sẽ có hướng dẫn cụ thể về tiêu chuẩn, tiêu chí bổ nhiệm, trong đó ưu tiên hàng đầu là năng lực thực hiện nhiệm vụ, thay vì các yếu tố cá nhân hay vùng miền.
Sau khi được Trung ương phê duyệt, Chính phủ và các địa phương sẽ phối hợp xây dựng phương án cụ thể cho từng tỉnh thành, bao gồm tên gọi sau sáp nhập, địa điểm đặt trung tâm hành chính mới và cách tổ chức bộ máy. Tất cả sẽ được trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp giữa năm (tháng 5-6).
Một trong những thay đổi mang tính đột phá trong đề án lần này là việc xóa bỏ cấp huyện, tức là chính quyền địa phương sẽ chỉ còn hai cấp: cấp tỉnh (tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu).
Đây là điểm mới so với cấu trúc hành chính hiện tại gồm ba cấp, được kỳ vọng sẽ giúp giảm 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã, tiết kiệm chi phí và tinh gọn bộ máy.
Cấp tỉnh sẽ đóng vai trò vừa thi hành chính sách Trung ương, vừa ban hành các chính sách phù hợp với địa phương và trực tiếp chỉ đạo hoạt động của cấp xã. Trong khi đó, cấp xã được trao quyền nhiều hơn, có thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thực thi các quyết định theo thẩm quyền riêng.
Bên cạnh việc tái cấu trúc hành chính, Trung ương cũng thống nhất chấm dứt hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và cấp huyện, cùng với Viện Kiểm sát nhân dân tương ứng. Hệ thống sẽ được xây dựng theo mô hình ba cấp thống nhất, nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong tổ chức và xét xử.
Để đồng bộ hóa tổ chức với mô hình chính quyền mới, Trung ương thống nhất chủ trương sáp nhập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị – xã hội và hội quần chúng từ cấp xã đến Trung ương. Ngoài ra, sẽ kết thúc hoạt động của công đoàn viên chức và công đoàn trong lực lượng vũ trang. Việc đóng góp công đoàn phí của cán bộ, công chức cũng được điều chỉnh giảm cho phù hợp.
Để triển khai các thay đổi về mô hình hành chính, Trung ương yêu cầu phải sửa đổi Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025. Các văn bản này cần hoàn thiện trước ngày 30/6 và có hiệu lực từ 1/7, với lộ trình chuyển tiếp hợp lý để tránh gây gián đoạn trong hoạt động bộ máy nhà nước.
Theo dự thảo Nghị quyết do Bộ Nội vụ soạn thảo, 11 địa phương sẽ giữ nguyên hiện trạng, bao gồm: Hà Nội, Thừa Thiên Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh.
Trong khi đó, 52 đơn vị còn lại sẽ thuộc diện sáp nhập, bao gồm cả 4 thành phố trực thuộc Trung ương là: TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ. Một số phương án sáp nhập đang được xem xét như:
Đà Nẵng sáp nhập Quảng Nam
Bắc Giang hợp nhất với Bắc Ninh
Hải Phòng sáp nhập Hải Dương
Lào Cai gộp chung với Yên Bái
Những phương án này đang được nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi, hiệu quả quản trị và phát triển lâu dài.
Việc sáp nhập tỉnh không chỉ là cải cách hành chính, mà còn là động lực thúc đẩy phát triển bền vững và hiện đại hóa bộ máy quản trị quốc gia. Bằng cách giảm cấp trung gian, tinh gọn tổ chức và phân cấp mạnh mẽ, Việt Nam hướng tới một mô hình chính quyền hiệu quả hơn, gần dân hơn và đáp ứng tốt hơn các thách thức trong thời kỳ mới.
