Thái Lan hoãn trả cổ vật Khmer cho Campuchia do thiếu ngân sách, dù Phnom Penh khẳng định sẵn sàng chi toàn bộ chi phí vận chuyển.
Trong bối cảnh quan hệ ngoại giao giữa Thái Lan và Campuchia đang có nhiều căng thẳng, chính phủ Thái Lan mới đây thông báo tạm dừng kế hoạch trao trả 20 cổ vật Khmer cho Campuchia. Nguyên nhân được đưa ra là do “thiếu hụt ngân sách”, mặc dù phía Campuchia khẳng định đã sẵn sàng chi trả toàn bộ phí vận chuyển.
Thông báo này được đưa ra bởi bà Paetongtarn Shinawatra – Bộ trưởng Văn hóa Thái Lan, người hiện đang bị đình chỉ chức vụ Thủ tướng. Trong phát biểu cuối tuần qua, bà Paetongtarn nhấn mạnh rằng việc hoàn trả cổ vật “không phải là ưu tiên khẩn cấp” nên không được phân bổ ngân sách từ chính quyền trung ương.
“Với tình hình ngân sách hiện tại, việc trao trả cổ vật không nằm trong diện cấp thiết và không được phân bổ kinh phí,” bà nói, đồng thời đề nghị xem xét lại quy trình chuyển giao trong bối cảnh quan hệ song phương còn nhiều bất ổn.
Phía Campuchia, thông qua Bộ trưởng Văn hóa Phoerng Sackona, đã nhanh chóng có phản hồi. Trong thư gửi ngày 7 tháng 7, bà Sackona khẳng định Phnom Penh sẽ chịu toàn bộ chi phí vận chuyển và kêu gọi phía Thái Lan tuân thủ đúng tiến độ như đã thống nhất hồi tháng 4. Theo thỏa thuận song phương, lễ trao trả sẽ được tổ chức tại Bangkok trong tháng 7 và việc vận chuyển cổ vật sẽ bắt đầu từ tháng 8. Tuy nhiên, lễ bàn giao đã bị tạm dừng vô thời hạn.
Được biết, 20 cổ vật Khmer nói trên là phần còn lại trong số 43 hiện vật từng bị buôn lậu khỏi Campuchia sang Thái Lan vào năm 1999. Trước đó, Thái Lan đã hoàn trả 23 cổ vật trong hai đợt vào năm 2008 và 2015.
Động thái mới từ Thái Lan diễn ra không lâu sau khi bà Paetongtarn bị Tòa án Hiến pháp Thái Lan đình chỉ chức vụ Thủ tướng vào ngày 1 tháng 7. Nguyên nhân là để phục vụ điều tra liên quan đến cuộc điện đàm giữa bà và Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen diễn ra hôm 15 tháng 6 – chỉ vài ngày sau vụ nổ súng giữa binh sĩ hai nước tại khu vực tranh chấp biên giới khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng.
Hiện bà Paetongtarn vẫn giữ chức Bộ trưởng Văn hóa và được phép nộp bản giải trình trong vòng 15 ngày. Về phần mình, bà khẳng định cuộc gọi với ông Hun Sen chỉ nhằm đảm bảo an toàn cho binh sĩ Thái Lan và khẳng định bà không có ý định can thiệp chính trị hay làm ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia.
Trong bối cảnh ngoại giao đang có nhiều bất ổn, việc trì hoãn trả cổ vật không chỉ là vấn đề ngân sách mà còn liên quan đến chiến lược chính trị và ứng xử ngoại giao của cả hai quốc gia. Những diễn biến tiếp theo sẽ phụ thuộc vào kết luận của Tòa án Hiến pháp Thái Lan cũng như thiện chí từ cả Bangkok và Phnom Penh trong việc duy trì ổn định khu vực.
