Cá hề ngoài khơi Papua New Guinea đã thu nhỏ cơ thể để sống sót qua đợt nắng nóng đại dương – một cơ chế thích nghi hiếm thấy ở cá rạn san hô trước ảnh hưởng biến đổi khí hậu.
Cá hề thu nhỏ cơ thể để vượt qua sóng nhiệt dưới biển: Phát hiện mới gây bất ngờ của giới khoa học
Trong nỗ lực sống sót trước các đợt sóng nhiệt dưới nước ngày càng nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, cá hề – loài cá rạn san hô nổi tiếng với màu sắc sặc sỡ – đã có một phản ứng thích nghi đáng kinh ngạc: thu nhỏ cơ thể. Phát hiện mới được công bố trên tạp chí Science Advances hé lộ một chiến lược sinh tồn chưa từng được ghi nhận ở cá rạn san hô, cho thấy khả năng ứng phó phi thường của tự nhiên trong điều kiện khắc nghiệt.
Cá hề “co lại” để tiết kiệm năng lượng
Trong đợt nắng nóng biển nghiêm trọng năm 2023 tại Vịnh Kimbe, ngoài khơi Papua New Guinea, các nhà khoa học đã theo dõi 134 cá thể cá hề nhiều màu và phát hiện rằng 101 trong số này đã giảm chiều dài cơ thể một hoặc nhiều lần trong suốt giai đoạn căng thẳng nhiệt.
“Chúng tôi thực sự bất ngờ khi nhận thấy cá đang ‘co lại’ – điều chưa từng được thấy trước đây ở loài cá sống trong rạn san hô,” – Morgan Bennett-Smith, tác giả chính của nghiên cứu và nhà sinh thái học tại Đại học Boston chia sẻ.
Dù cơ chế sinh học chính xác vẫn chưa được xác định, các nhà nghiên cứu giả định rằng cá có thể đang tái hấp thụ cấu trúc xương để giảm kích thước cơ thể. Việc thu nhỏ vóc dáng giúp chúng giảm nhu cầu tiêu thụ năng lượng, một lợi thế lớn khi nguồn thức ăn suy giảm và môi trường sống bị suy yếu do hải quỳ – nơi cư trú của cá hề – bị tẩy trắng.
Chiến lược sinh tồn được đồng bộ giữa các cặp đôi
Đặc biệt, nghiên cứu cũng phát hiện một số cặp cá hề sinh sản đã đồng bộ hóa việc thu nhỏ cơ thể, trong đó cá cái vẫn giữ được vóc dáng nhỉnh hơn cá đực nhằm duy trì trật tự phân cấp xã hội – vốn đặc trưng trong thế giới loài cá hề.
“Chúng không chỉ co lại để tồn tại, mà còn điều chỉnh để duy trì vai trò xã hội trong nhóm – điều này cho thấy mức độ tiến hóa hành vi rất cao,” các nhà nghiên cứu nhấn mạnh.
Không phải trường hợp duy nhất trong tự nhiên
Hiện tượng động vật thu nhỏ cơ thể để đối phó với nhiệt độ môi trường không phải là mới. Các nhà sinh thái học trước đây đã ghi nhận kỳ nhông biển tại Galapagos cũng trở nên nhỏ hơn trong các sự kiện El Niño. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên hành vi tương tự được phát hiện ở cá sống trong rạn san hô – một trong những hệ sinh thái bị đe dọa nghiêm trọng nhất bởi biến đổi khí hậu.
Simon Thorrold, nhà nghiên cứu tại Viện Hải dương học Woods Hole (không tham gia nghiên cứu), đánh giá đây là “một cơ chế sinh tồn mới mẻ, có thể giúp loài cá thích nghi với thế giới đang nóng lên.”
Chiến lược tạm thời – liệu có hiệu quả lâu dài?
Dù chiến thuật co lại mang lại lợi thế sống sót ngắn hạn, giới khoa học vẫn chưa rõ liệu cá hề có thể tiếp tục áp dụng chiến lược này trong tương lai nếu biến đổi khí hậu tiếp tục diễn biến phức tạp. Tuy nhiên, tin vui là hiện tượng co cơ thể chỉ mang tính tạm thời. Melissa Versteeg, đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Newcastle, cho biết cá hề có thể phục hồi và phát triển trở lại khi điều kiện môi trường ổn định hơn.
“Những hệ sinh thái tự nhiên như rạn san hô thực sự đang chịu sức ép lớn, nhưng khả năng phục hồi của chúng vẫn vô cùng đáng kinh ngạc,” – Versteeg khẳng định.
Nghiên cứu mới này không chỉ hé lộ cơ chế thích nghi mới của cá hề mà còn phản ánh rõ nét mức độ căng thẳng mà các sinh vật biển đang phải đối mặt trong thời đại khí hậu biến đổi. Đây là lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự cần thiết của các hành động toàn cầu nhằm bảo vệ đại dương – nơi sự sống đang ngày một mong manh hơn bao giờ hết.
